वास्तुपुरुष

फ्लॅटमधे राहाणारया आपण मंडळींनां वास्तुपुरुष ही संकल्पना माहीत असण्याचं काही काम नाही. कदाचित शब्दःश अर्थ माहीत असेलही पण त्याची intensity कळायचं काही कारण नाही. सिनेमे बघुन असं काही जाणवू शकेल हे मला काही वर्षांपुर्वी सांगीतलं असतं, तर मी खुप हसलो असतो. पण सुमित्रा भावेंचा वास्तुपुरुष पाहीला आणि संदर्भाच्या सारया चौकटीच बदलुन गेल्या.

सिनेमा रिलीज होण्याआधीच त्याची चर्चा ऎकली होती की रिलीज डेट मुळे कसलंसं award हुकलं वगैरे (असं काही ऎकलं की मला या सगळ्याशी जी एं चा काही काळीजबंध असेलसं नेहमीच वाटतं.) हे तितकसं महत्वाचं नाही. Star Attraction होते एलकुंचवार! त्यांच्या लिखाणावर (नंतर मौनरागात त्याचे बरेच संदर्भ सापडले) पिक्चर, शिवाय त्यांनी त्यात काम केलेलं.

सिनेमाची स्टोरी मोठी touching आहे आणि साधीही. बडा घर पोकळ वासा असं वतनदार देशपांडेंच घर, गांधी भक्तीत वाया गेलेला निकम्मा बाप, छंदी-फंदी, पीळ न गेलेला पण प्रेमळ काका, प्रेमात पारच फसलेला भाऊ आणि शिक्षणासाठी सर्वस्व त्यागु शकणारी भास्करची आई. पुर्ण सिनेमा भास्करची तगमग, खचलेल्या घराला बाहेर काढण्याचा ताण आणि आईचा सिनेमाव्यापून उरणारं माणूसपण यांच्या भोवती फिरत राहातो.

अप्रतिम दिग्दर्शन, intellgent photography, amazing editiing आणि सहज सुंदर अभिनय या मुळे हा सिनेमा is must see! छोटा भास्कर ते मोठा भास्कर (एलकुंचवार) यांचा गोष्ट पुढे नेण्यासाठी जो to and fro होणारा वापर सिनेमात केलेला आहे तो अप्रतिम आहे.

नंतर आईशी बोलताना जाणवलं की खर तर ही गोष्ट शिक्षणाची तळमळ असणारया स्वातंत्र्यानंतर लगेचच्या कोणत्याही ब्राम्हण कुटुंबाची आहे, भास्कर फक्त त्यांचं प्रतिनिधीत्व करतोय. कोणा कोणाच्या हाकांना ओ देऊन शिक्षण अर्धवट सोडून स्वातंत्र्यलढ्यात सामिल झालेली एक आख्खी पिढी, प्रचंड वेगाने बदललेली परिस्थिती आणि झालेला अपेक्षाभंग, बुडलेल्या वतनदारी याची ही गोष्ट आहे. या सगळ्या निराशाजनक परिस्थितीला एक लखलखती किनार आहे ती शिक्षणाच्या तळमळीची.

भीक मागा, माधुकरी मागा, वार लावा हवं ते करा पण शिका, भास्करची आई मनापासून सांगते. भास्कर परत वाड्यात आलाय ते वास्तुपुरुषाची शांत करायला आणि तिथेच राहून आईचं स्वप्न पुर्ण करायला. या नोट वर सिनेमा संपतो. पडद्याआडून उमराणीकरांचा वास्तुपुरुषावरचा एक संस्कॄत piece आपल्याला भारुन टाकत असतो.