विश्वाच्या बेंबीत बोट

"अंजली, अंजली, अंजली, प्यारी अंजली, अंजली" सगळ्या मनुष्यबळ असोशिएट्संनी पहील्याच दिवशी अंजली सुब्रमण्यमचं चिअरगर्ल्स सारखं हातात पॉम-पॉम उर्फ गुच्चे घेऊन गाण्यासकट ऑफीसात जोरदार स्वागत केलं तेव्हा अंजलीचं ऊर भरुन आलं. कुणीतरी तिला हाताला धरुन तिच्या नावाची पाटी असलेल्या क्युबीकलमधे घेऊन गेलं. बराचसा जड असलेला ऎतिहासिक लॅपटॉप तिथे होता. अंजलीचं मन मोहरीएवढं खट्टु झालं पण तिनंच तर मुलाखतीत सांगीतलं होतं की तिला आजीच्या जुन्या पातळाचा वास आवडतो....म्हणून तर जुना लॅपटॉप..."ऍडमीन-ऍडमीन" सोबतची किडमिडीत कीडकी किरकिरली. "काय"? भानावर येत अंजलीनं विचारलं. ..."ऍडमीन-ऍडमीन, तुमचा लॉगीन-पासवर्ड" किडमिडीत कीडकी तोंडातले ६४ पिवळसर दात दाखवत हसली. गंमत म्हणजे तिचा कुर्ताही सुर्यफुलाचे मोठे छाप असलेला पिवळ्या रंगाचाच होता. तिच्या बांगड्या, डोक्यावरचा बॅंड, सॅंडलचे बंद सारंच पिवळ्या रंगाचं होतं, फ्लुरोसंट पिवळं! अंजलीनं तिचे खास एम्बीए हसु चेहराभर पसरवलं आणि किडमिडीत कीडकीला विचारलं, "तुझं नाव काय व्हीन्सेन्ट व्हॅन गॉग आहे काय?" "नाही, नाही, आपल्याकडे व्हीन्सेन्ट कुणी नाही, जोसेफ आहे, रिक्रुटमेन्टवाला. माझं नाव तर सपना आहे" कि.की. उत्तरली. ’तो जोक होता..’ अंजली पुटपुटली "अगं तुझा ड्रेस बघून मला वाटलं..." "हॉ..." तोंडातली सगळी सुर्यफुलं दाखवत कि.की. म्हणाली "मम्मी लव्ह्स यलो. तुम्हीपण घालत चला, बघा मम्मीला किती आवडेल ते". "पण, तुझ्या मम्मीला यल्लो आवडतं तर तू वापर, मी पिवळ्यात अजून काळी दिसते" अंजलीनं कि.की.ला कंटाळवाणं उत्तर दिलं. कि.की.नं यावेळी सुर्यफुलं घशातच खचवली "मम्मी म्हणजे यशोदा मॅम. आम्ही त्यांना मम्मीच म्हणतो. शी जस्ट लव्ह्स यलो." मघाचपासून आपल्याला कावीळ झाल्याची भावना का होतेय याचं उत्तर अंजलीला आत्ता मिळालं.

यशोदा देसाई म्हणजे वाय्यम वाय्यम टेकच्या एचआर व्हाईस प्रेसिडेन्ट. बाईंवर ती हजारेक लोकांची कंपनी वर्षभरात दोन हजाराची करण्याची मोठ्ठी जबाबदारी होती. त्यामुळेच त्यांनी आधी स्वतःचं दुकान नीट बसवण्याचं मनावर घेतलं होतं. रिक्रुटमेंट आणि पगार बघणारा जोसेफ सोडला तर बाईंकडे साऱ्या सपनाचं होत्या. सगळ्या सपना जेमतेम ग्रॅजुएट होत्या आणि बाईंसाठी पडेल ती कामं करायच्या. पण कंपनी दुप्पट करायची तर जोसेफ सारखे अजून लोक लागणार हे ओळखुन बाईंनी अंजलीसकट पाचेक रंगरुट एम्बीए कॅम्पसमधून उचलले होते. बाईंना चिंता होती या नव्या मुलींना इथे मुरवायचं कसं याची.

"अंजली, तुला मी जावा प्रॅक्टीसची एचआर पार्टनर बनवणार आहे. चालेल ना?" बाईंनी जमेल तेव्हढा मृदु आवाज काढला "तिथल्या लोकांचे प्रश्न समजून घ्यायचे, त्यांचे ट्रेनिंग्स, ऍपरायजल...सगळं सगळं तू बघायचंस." अंजली मन लावून बाईंचे टेबलावर ठेवलेले पाय बघत होती. बाईंची खुर्ची पुर्णपणे मागे रेललेली होती आणि त्या खुर्चीत स्वतःला कसबसं कोंबून बाई छताकडे बघत होत्या. खोलीत त्यांनी लावलेल्या पर्फ्युमचा मंद वास येत असला तरी अंजलीला तिच्या नाकाजवळ असलेल्या त्यांच्या पायाचा अद्भुत वास येत होता. "ही टेकी लोक आपल्याच जगात असतात. त्यांना नियम, प्रोसेस काही कळत नाही. तू त्यांची आई असल्यासारखं त्यांना वळण लाव" बाईंनी पायाला एक बोटा आड गर्द पिवळं नेलपेंट लावलं होतं. अंजलीनं घाईघाईनं विचारलं "पण ती तर तुम्हाला मम्मी म्हणतात..." बाई ठसकालागे पर्यंत हसल्या. "सपनासारख्या असोशिएट्स मला मम्मी म्हणतात, सगळे नाही. तू मला यशोदा म्हण, फक्त यशोदा"

सपना उर्फ कि.की. आवाज न करता आली आणि तिनं कागदांचा मोठा ढिगारा अंजलीच्या टेबलावर ठेवला, "जावाच्या कुंडल्या...". अंजलीच्या डोळ्यातलं प्रश्नचिन्हं अजून गडद झालं. "अहो, त्यांचे रिझ्युमे, आत्तापर्यंतचे त्यांचे ऍपरायजलचे निकाल, त्यांचे ई-सॅटचे निकाल.." "हे कंप्युटराईज्ड नाहीत?" अंजली जवळजवळ किंचाळलीच. "तुम्हाला सिस्टीम ऍक्सेस नाही...अजून तरी. मम्मी म्हणाल्या प्रिंटा दे म्हणून दिल्या"

"जोसेफ, मला येऊन महीना होऊन गेला, अजून कसा ऍक्सेस नाही रे?" अंजलीनं तिच्याच बाजूला बसणाऱ्या जोसेफला विचारलं. तो मन लावून पेन्सीलचं दुसरं टोक खात होता. "माईन्ड योर बिझनेस. फालतु प्रश्न विचारशील तर बाई फेकून देतील बाहेर" त्यानं पेन्सील जवळजवळ संपवतंच आणली होती " आणि तुझ्या जावा प्रॅक्टीसमधे मोठं भोक पडलय, वीसेक लोक सोडून गेलेत. तू हर्षा किंवा निताशी बोलून काही रिझ्युमे मिळतात का बघ. मी वीकेन्ड ड्राईव्ह ठेवतोय रिक्रुटमेन्टचा". अंजलीनं तिच्याच नकळत नंदीबैलासारखी मान हालवली आणि झालेल्या किंचीत अपमानाचा वचपा काढायचा म्हणून तिनं तिच्या टेबलावरच्या चार-सहा रंगीत पेन्सीली जोसेफच्या पुढ्यात आपटल्या, "संपली ती पेन्सील, आता बोटं खातोयंस. ह्या घे रंगीत पेन्सीली, खा आणि संपव जंगल एकदाचं!!" महीन्याभरात जोसेफ पहील्यांदाच तिच्याकडे बघून हसला "सॉरी, खुप टेन्शन आहेत. चल, आजचा लंच माझ्याकडून"

हर्षवर्धन पिंपळखरेनं अंजलीला कुणाला कळेल नकळेल अश्या बेतानं निरखलं. त्याला मंद सुगंधी वाटलं. निता वधवानीनंही करकरीत अंजलीला उभं-आडवं न्याहाळलं. आपल्या शिळेपणाच्या जाणिवेनं तिची आत्मिक चिडचिड झाली. हेकट आवाजात ती ओरडलीच "मी रिझ्युमे का देऊ?" सेकंदभर अंजलीला वाटलं आपण चुकून बाईंना इस्टेट तर नाही मागितली...रि..झ्यु..मे.. तिनं चेहरा हसरा ठेवण्याचा प्रयत्न केला "निता, आपलं नां बकासुरासारखं झालयं, रोज ताजी माणसं हवीत." हर्षाला वाटलं हा निताच्या बिनलग्नाच्या स्टेट्सवर टोमणा आहे आणि निताला वाटलं हा अंजलीचा बाष्कळ आणि पोरकट विनोद आहे. वातावरण अजूनच गोरंमोरं झालं. तंतूवाद्यावर बसवाव्यात तश्या निताच्या घश्याच्या शिरा ताणून बसवल्यासारख्या दिसत होत्या "मी रिजेक्ट केलेला माणूस महीन्याभरात इथे जॉईन होतो. कसा? इथे मुलाखत फक्त हर्षा आणि मी घेते मग याला कुणी आणला? त्याला ढीगभर पगारावर आणून माझ्या बजेटचा बाजा वाजवला." "मी बोलते जोसेफशी" अंजली कशीबशी उत्तरली. "कधी?" नितानं तलवार काढली "आणि आता या माणसाचं मी काय करायचं? तू माझी एचार पार्टनर आहेस. याला इथून उडवायची जबाबदारी तुझी. कसं ते तू बघ." हर्षानं चष्मा पुसला आणि त्याच्या सुप्रसिद्ध शांत आवाजात तो म्हणाला "मिस. सुब्रमण्यम, आपल्याला बरंच काम करायचं आहे. तुमचं जावा प्रॅक्टीसमधे पहील्या दिवशी असं स्वागत करावं असं मला आणि निताला वाटत नव्हतं पण ..." अंजलीला तो द्रौपदी वस्त्रहरणाच्यावेळच्या विदुरासारखा वाटला, किंचीत आशादायक! "अंजली म्हटलं तर चालेल मला" तिनं पोटभर अपमान झाल्यावर निघू शकतो तेव्हढ्या मवाळ आवाजात सांगीतलं.

अंजलीनं बघितलं तेव्हा जोसेफ जागेवर नव्हता. बोलण्याची उर्मी अनावर झाली की अनोळखी नात्यांनाही आकार मिळतो. आजुबाजुला दोन-चार सपनांचं सतत पिवळ्या पानांत पिवळ्या पानांत चावळ चावळ चालती सुरु होतं. तिनं त्यातून कि.की.ला बरोबर हेरलं.

"हॉ.." "तुला माहीतै..." "अय्या..." "मम्मी..." "निता डुचकीचै..." "श!क्य!च! नाही!"

संवाद संपतो म्हणजे फक्त शब्दांची स्पंदनं संपतात. त्यातून उमटणाऱ्या प्रतिध्वनींचे पडसाद तरीही दूरवर कुठेतरी उमटंतच राहातात.

पलीकडच्या केबीनमधे बाईंची खुर्ची किंचीत करकरली.

"अंजली" बाईंचा मधात घोळलेला आवाज अंजलीच्या कानात किणकिणला. बाईंनी त्यांच्या ऑफीसचा लॉनमधे उघडणारा दरवाजा उघडा ठेवला होता. मोकळ्या लॉनमधे हॉटेलसारख्या छत्र्या आणि खुर्च्या ठेवल्या होत्या. "डू यु स्मोक?" बाईंनी पाकीट पुढे करत विचारलं. "हो, पण आत्ता नको" अंजलीनं जमेल तेव्हढ्या नम्रपणे सांगीतलं. "तुला तीनेक महीने झाले नां? कसं वाटतय?" मधाचा एक शिपकारा परत अंजलीच्या कानांवर पडला. प्रश्नाचा रोख नक्की कळाला नाही की संदीग्ध उत्तर द्यावं. अंजलीनं तोंडभर हसु पसरवलं आणि ’शिकतेय’ असं धुकट उत्तर चिकटवुन दिलं. बाईंसाठी हा खेळ अजिबातच नवा नसतो. "निता वाधवानीला नक्की काय प्रॉब्लेम आहे? रिजेक्टेश कॅन्डीडेट्स घेतले हा कसला ओरडा करत आहे ती? तू जोसेफशी बोललीस? मला का नाही सांगीतलंस? हा फार गंभीर आरोप केलाय तिनं आपल्यावर" बाईंनी तडतड्या फुलबाजांचा मळाच पेटवुन दिला. अंजलीला आपले पाय लटपटु शकतात हा नवाच साक्षात्कार झाला. तिनं आठवुन सगळ्या घटना धडाधडा सांगीतल्या. बाईंनी कपाळावर हात आपटला "तू मला सांगायला हवं होतंस" बाईंचे मिचमिचे डोळे अजूनच बारीक झाले "तुला माहीतै, निता जोसेफबरोबर झोपते आणि त्यांचं काही महीन्यांपासून पटत नाहीए" बाईंचा आवाजही बारीक पण लिबलिबित कारस्थानी झाला होता "and that fucking whore is accusing us?" अंजलीला जोसेफच्या टेबलावर ठेवलेला त्याच्या बायकोचा आणि हसऱ्या मुलाचा फोटो आठवला. "मला त्यांच्या बेडरुममधे काय चालतं यात अजिबात रस नाही. मला जावात पन्नासेक लोक हवे आहेत आणि निता जर त्यात तिचे वैयक्तिक प्रश्न मिसळणार असेल, तर मलाच काही तरी करावं लागेल. आणि तू, जावाची पार्टनर म्हणून या सगळ्यात काय करणार आहेस?" अंजलीनं दोन महीन्यात हा प्रश्न दोनदा ऎकला होता; एकदा निताकडून आणि आत्ता यशोदाकडून. माणसांचं नेमकं काय करायचं असतं? गृहीतकामधल्या स्थिरांकाला हात लावता येत नसतो. समीकरणाचं समाधान होईपर्यंत चलांकाच्या किंमती मात्र बदलत राहायच्या. कंपनी देते त्या पगारात पन्नास काय पाच अनुभवी लोकपण इथे येणार नाहीत इतपत अंदाज अंजलीला आलेला होता. "मॅम" अंजलीनं एक चलांक बदलायचा ठरवला "माझ्या कॉलेजची एक ऑड सेमिस्टर बॅच असते. त्यात बहुदा १-२ वर्ष काम केलेले लोक असतात. आपण त्यांना रिक्रूट केलं तरं ?" बाईंनी सिगरेटचा एक दीर्घ झुरका घेतला. अंजलीनं छातीभर तो धूर साठवुन घेतला.

पुढचे काही दिवस निता वधवानीच्या बदफैलीच्या कहाण्या ऑफीसच्या सोशल साइटवर, विविध ग्रुपवर निसटत्या संदर्भांसह उगवत राहील्या...

पुढचे काही दिवस सगळ्या सपना ऑफीसभर चायनिज व्हीस्परचा खेळ खेळत राहील्या...

पुढचे काही दिवस जोसेफ ऑफीसच्या कामासाठी इटलीला जात येत राहीला...

पुढचे काही दिवस अंजली गाजीयाबादला एच आर मधला ऍडव्हान्स डिप्लोमा करायला जाऊन राहीली..

"अंजू, चहा पिणार?" हर्षानं निरुत्साही आवाजात विचारलं. "ब्लडी हेल पिंपळ" अंजलीनं लाडात येत हर्षाला घोळात घेतलं "किती दिवसांनी भेटतो आहेस!" "आधी ग्राहक समाधानासाठी ऑनसाइट, नंतर चाळीस चोरांची भरती आणि त्यांचं शिक्षण....निता नसल्यानं सगळा लोड माझ्यावरंच! " हर्षानं निर्लेपपणे उत्तर दिलं. "निता नेमकं तू नसताना तडकाफडकी निघून गेली" अंजलीनं आवाज जमेल तेव्हढा स्थिर ठेवला "...आणि चाळीस चोर काय रे? चांगली एम्बीए झालेले लोक आहेत, माझ्या कॉलेजचे".

हर्षानं चष्म्यावरची वाफ पुसली "अंजली, शांतपणे ऎक. निता मागे जे म्हणाली ते खरं होतं. आपण इंटर्व्ह्युमधे नाकारलेले लोक, के.पी. असोशिएट मधून परत आपल्याकडे येतात, आपण पगार देतो त्याहून जास्त पैश्यांवर. त्या साठी आपण के.पी. असोशिएटला त्या माणसाचा दोन महीन्यांचा पगार देतो. हे जोसेफला, मला, निताला आणि अजून दोनेक लोकांना माहीत होतं. पण मी बोललो नाही कारण मला यशोदाची भिती वाटते. निताला फारशी चिंता नव्हती कारण ती एकटा जीव आहे. अजून नाही कळालं? के.पी. असोशिएट ...कारंथ-प्रधान असोशिएट...अच्छा,यू डम्ब... यशोदा देसाईचं नाव यशोदा देसाई-कारंथ असं आहे, कळालं? रविश कारंथ, के.पी. मधे पार्टनर आहेत, बाईंचे ’हे’." अंजली आवाक होऊन ऎकत होती. "सत्य दोन प्रकारचं असतं अंजली, एक ज्याचा उघड उच्चार करावा आणि दुसरं ज्याला झाकून ठेवावं. टेक्निकल भाषेत सांगायचं तर अल्फा एरर आणि बीटा एरर- बरोबर नाकारलं जाणं आणि चुकीचं स्विकारलं जाणं. आपण दोन्ही चुका करतोय " हर्षानं चहाचा तिसरा कप घेतला. "पण मग निता?" स्वतःच्याच ओळखु न येणाऱ्या आवाजात अंजलीनं विचारलं. "निताचं काय?" हर्षाच्या आवाजात चहाचा कडवटपणा मिसळला होता "तुम्ही लोकांनी तिला ट्रॅप केलं. ती, जोसेफ आणि अजून काही लोक ट्रेकला एकत्र जायचे. ते चांगले मित्र होते असं मला वाटायचं. या पलीकडे कुणाचे कुणाशी संबंध होते यात मला रस नाही. आणि तुझ्या गॉडमदरला तरी का असावा? इथे कोण कुणाबरोबर झोपतं याच्या बऱ्याच रंगीत कहाण्या आहेत. पण त्याचा कामाशी काय संबंध? नितानी किंवा जोसेफनी एकमेकांना विनाकारण झुकतं माप दिलं असं कुणीच म्हणणार नाही. आय होप, हे सगळं बोलणं तुझ्यापलीकडे जाणार नाही. बाई लोकांना कुठल्या प्रकरणात गुंतवुन आयुष्यातून उठवतील याची खात्री नाही. तुला माहीत नसेल पण मी वाय्यम वाय्यम टेकच्या पालक कंपनीतून इथे डेप्युअटेशनवर आलो आहे आणि आमच्याकडे चर्चा असायची की बाईंना इथला सीईओ व्हायचंय. त्यांच्या मार्गात आलेल्या प्रत्येकाला त्या बाजुला काढतात, अगदी शिपायापासून मॅनेजरपर्यंत, प्रत्येकाला"

संदिग्ध बिंदुंना जोडून आकार तयार करण्याचा छंद लागला की कल्पनाशक्तीला ओरबाडुन प्रतिमांची मालिकाच पुढ्यात उभी राहाते. अंजलीनं प्रश्नमग्न चेहऱ्यानं विचारलं "तुला माहीतै, के. रवी असा कुणी तरी आमच्या कॉलेजच्या हॉस्टेलचा ताजा ताजा कॉन्ट्रॅक्टर आहे. ब्लडी एक्सपेन्सीव्ह." "ओहो, आता मला कळालं चाळीस चोरांचा सरदार कोण आहे!" हर्षानं नुक्त्याच झालेल्या साक्षात्काराचं उघड मनन-चिंतन केलं.

अंजलीला वातावरणात सतत ताण जाणवत होता. सर्वप्रकारच्या सपना आजुबाजुला उधळुन बागडत होत्या. कि.की. दर अर्ध्या तासाने मारुतीला फेऱ्या माराव्यात तशी अंजलीच्या क्युबीकलवरुन जायची. शेजारी बसलेल्या जोसेफशी नजर चुकवण्याचा खेळही सोपा नव्हता. दिवस झिम्मड लांबत होते.

जोसेफनं आग्रहानं अंजलीला लंचसाठी बाहेर नेलं.

"माझे आई" जोसेफ काकुळतीच्या स्वरात म्हणाला "कृपा करुन बोल"

अंजलीनं तिच्या खास सुब्रमण्यम टपोऱ्या डोळ्यांनी जोसेफकडे बघितलं. अनुभवांनी मरत जाणारं नितळपण तिच्या डोळ्यात स्पष्ट दिसत होतं, "निताचं काय? के.पी. असोशिएटचं काय?"

"तुला जर मी कामपिपासु राक्षस वाटत असेल तर माझे आणि निताचे तसे कसलेच संबंध नव्हते" कमालीच्या कोरड्या आवाजात जोसेफ म्हणाला "आणि तुला जर मी पैश्यांसाठी के.पी. असोशिएटचं काम करतो असं वाटत असेल तर तू मुर्ख आहेस, तू यशोदाला अजून ओळखलंच नाहीस. निता मोकळया स्वभावाची होती, आम्ही ट्रेकला एकत्र जायचो पण आम्ही कधी एकत्र झोपलो नाहीत, जर तुला नेमकं हेच ऎकायचं असेल तर....के.पी. साठी बाई मला अधून मधून कट देतात. पण पैशाच्या मोहापेक्षा मला बाईंची भिती जास्त आहे. निताच्या बाबतीत बाईंनी माझं नाव सोईस्कररित्या वापरलं. But I am just a fucking frail pawn in this entire set up, you see"

"तरीच तू जर्द पिवळा शर्ट घातलायस..." वातावरण जरासं मोकळं करत अंजली म्हणाली.

सुटीच्या दिवशी हर्षानं फोन केला तेव्हा त्याच्या आवाजाला नेहमीपेक्षा जास्त गंभीर सुर होता. "अंजली, काही तरी गडबड आहे. ’तुझा मित्र’ जोसेफ डेटा बदलण्याविषयी बोलत होता. वाय्यम वाय्यम टेकच्या पालक कंपनीतून ऑडीटर्स आले आहेत. आणि जोसेफ म्हणतोय की फक्त त्याच्या किंवा यशोदाच्या कंम्युटरमधला डेटा बदलायचाय, सर्व्हरमधला नाही. रेमडोक्या गाढवाला हे कळत नाहीए की सगळा डेटा सॅपच्या सर्व्हरमधून येतोय आणि त्याच्या किंवा यशोदाच्या कंम्युटरवर काहीही डेटा नाहीयै. मी त्याला असा लोकली डेटा बदलणं शक्य नाही म्हणालो तर त्यानं देसाई मॅडम फोन करतील असा धमकीवजा निरोप देऊन ठेवला आहे."

"अंजली, मला तुझी मदत हवी आहे" बाईंनी एअरकंडीशन्ड केबीनमधे सिगरेट लावून भितीदायक धुक्याचं वातावरण तयार केलं होतं "तू ग्रुपच्या इथिकल काऊन्सिलकडे तक्रार कर" बाईंना क्षणभरही वेळ घालवायचा नसतो. अंजलीच्या पोटात खोल काहीतरी उसवायला लागलं " तू तक्रार कर की जोसेफनी तुला सेक्शुअली ऍब्युज केलं म्हणून. He is pain in the butt. निता प्रकरणापासून ग्रुप कडून खुप प्रेशर आहे त्याला काढण्याबद्दल. पण धड पुरावे नाहीत आपल्या जवळ. तू तक्रार करशील तर त्याला लगेच काढता येईल. you know regular stuff, inappropriate touch and obscene images etc. मी आयटीच्या प्रसादशी बोलून त्याच्या मशिनवर टाकून घेते तसलं काही. आणि जस्ट ईमॅजिन, एक वर्षात तुझं प्रमोशन..."

खोलीतला पिवळा रंग विकृतपणे अंगावर चालून आला. अंजलीला किळसवाणं वाटलं पण तिनं निर्णय घेतला "Mam, I am lesbian. I have different sexual orientation. Sorry, but I don't know how to handle this"

"ओह" बाईंना अनपेक्षित उत्तर आल्यानं त्यांना नक्की काय बोलावं हे कळालं नाही "...असु दे. मी सपनाशी बोलते, तू जा." राजासाठी मोहरे बळी घालण्याचा बुद्धीबळाचा खेळ जुनाच असतो. कि.की. बाईंच्या खोलीत तडफेने गेली आणि बऱ्याचे वेळानी बाहेर आली तेव्हा तिचे डोळे लालभडक होते.

"I did not know that road lands there..." जोसेफच्या आवाजातला ताण लपत नव्हता. मोठ्या प्रयत्नांनी अंजलीनं त्याला आणि हर्षाला जवळच्या हॉटेलमधे एकत्र आणलं होतं. "बाईंनी खुप खोटी बिलं लावली आहेत, न केलेल्या प्रवासाची, न झालेल्या रिक्रुटमेन्ट ड्राईव्हची, लाखांत आहेत बिलं. ग्रुप ऑडीटमधे हे पकडलं जाणार हे नक्की. सगळ्या एंट्री मी केल्यामुळे माझी चौकशी होणार पण सगळे ऍप्रुव्हल बाईंचे असल्याने त्या अडकणार. मी हर्षाला सांगून बघितलं की तू डेटा बदल पण तो नाही म्हणाला. हे एकदा सुटतं तर मी इथून राजिनामा देऊन दुबईत जाणार होतो. पण जर बाईंनी मला असं इथिकल केस मधे अडकवलं तर माझं करिअर संपलं हे नक्की."

"अरे असा डेटा बदलता येत नसतो, त्याचा माग राहातो, तो कुणालाही शोधता येतो" हर्षा हताशपणे म्हणाला "मी परत आपल्या पालक कंपनीत जाणार आहे, त्या आधी अंजलीच्या बाबतीत निता सारखं होऊ नये म्हणून मला काही तरी करायचं आहे. सॅपमधला डेटा कुणाला बदलता येणार नाही, त्याचं अकाऊंटींग होईल. मी तुझ्या मशीनची ईमेज घेतो जोसेफ. म्हणजे प्रसादनं तुझ्या मशीनवर काही बदल केले तरी तुला ती ईमेज दाखवुन दोन डेटांमधला फरक दाखवता येईल."

"सपनाचं काय?" अंजली कुठल्याश्या निष्कर्षावर आल्यागत बोलली "तिनं तक्रार केली तर जोसेफचा कुठलाही बचाव तकलादु होऊन जाईल."

प्रश्नांच्या उत्तरांची नव्याने मांडणी केली की गृहीतकांचे अर्थ बदलतात.

अंजलीनं विश्वाच्या बेंबीत बोट घालायचं ठरवलं. "मीच इथिकल काऊन्सिलकडे तक्रार केली तर? मीच म्हणाले की बाईंनी मला सेक्शुअली ऍब्युज केलं म्हणून तर? आणि नंतर कि.की. ला देखिल...किंवा कि.की. ने देखिल...."

पटावरची अनपेक्षीत प्यादी हलली की खेळणाऱ्याचा गोंधळच उडतो.

अंजलीच्या तक्रारीनंतर वाय्यम वाय्यम टेकच्या पालक कंपनीत बऱ्याच जुन्या खोंडांना अचानक एच आर फंक्शन आवडायला लागलं. काहींनी प्राथमिक पाहाणीनंतर ऑफीसला पिवळ्या ऎवजी कोणता रंग बरा दिसेल यावर रंगाऱ्यांचे सल्लेही मागवायला सुरुवात केली.