गणित
परवा प्रत्युषचा result आणायला गेलो होतो. कोणी आमचा फोटो काढला असता तर आमची मुखकमले किती प्रेक्षणीय झाली होती हे कळालं असतं. प्रत्युष सोबत नव्हता आणि मी आणि कल्याणी गोरयामोरया चेहरयाने अंजली teacher समोर उभे होतो.
It was a funny situation, now I think. निकाल इयत्ता नर्सरीचा! अंजली टीचरचं वय फार फार तर २५-२६ असेल आणि तरीही आम्ही टेन्शन मधे होतो:). प्रत्युषचं शाळेतलं कर्तॄत्व तसं कोण्या अथर्व फाटकला बुकलणे, "शेपटीवाल्या प्राण्यांची सभा" या "सुपरहीट" गाण्यात मासा होणे, रोज शाळेत फक्त नाश्त्यासाठीच जातो असा पक्का समज करुन घेणे इतपतच मर्यादित होतं. शिवाय "परिक्षेहून" आल्यावर त्यानं "मी टीचरला काहीही सांगीतलं नाही कारण त्यांनी मला थांबवून घेतलं असतं आणि माझी व्हॅन चुकली असती" असंही declare केलं होतं. इथे declare या शब्दाला वेगळा वास आहे- ही एकतर्फी सुचना आहे, त्यावर परत वाद घालायचा नाही!! आणि चाणाक्ष लोकांना या वाक्यातील टिळकांसारखा तीव्र मराठी बाणाही जाणवला असेलच.
एव्ह्डं सगळं होऊनही चिरंजीव "Excellent" शेरयाने "पास" झाले हा आम्हाला मोठा relief होता. श्रेयनामावली पुढीलप्रमाणे कल्याणी- इंग्रजीतील अत्यंत बेचव आणि कसलीही चाल-ताल नसलेल्या कविता आणि तत्सम गोष्टी प्रत्युष कडून तयार करुन घेणे , अंजली टीचर- न कंटाळता त्या गोष्टी प्रत्युष कडून वदवून घेणे आणि अर्थात प्रत्युष-मधल्यामधे सॅडविच होणे!
एकूणच मराठी मध्यमवर्गीय माणूस शिक्षक, परीक्षा, अभ्यास,निक्काल (!), मार (क्रम महत्वाचा!!)या सगळ्यांना वचकून असतो. अर्थात आपण कोणाकोणाला घाबरुन असतो ही यादी खूप मोठी आहे पण इथे आपण फक्त सभ्य लोकां विषयीच बोलत आहोत त्यामुळे शैक्षणिक वातावरणतच ही यादी संपते.
माझ्यावेळी असंच होतं का? हा विचार करता करता आवडते आणि नावडते विषय इथे गाडी थबकली. मराठीतल्या सर्व "ढ" कवींनी गणिताची कसली भिती घातलीय आपल्याला! "गणित विषय माझ्या नावडीचा..रवीवार माझ्या आवडीचा.." गाणेबीणेही लिहीले आणि आमच्या सारख्या भाबड्या आणि आंधळा विश्वास ठेवणारया मंडळींची पंचायत करुन ठेवली!
गणिताच्या एकेका शिक्षकांनी माझ्यावर घेतलेली मेहनत आठवली की आता गहीवरुन येते...चाफेकानवडे सर..नंदू उर्फ देशपांडे बाई..दाते बाई.. list is endless..
आणि तरीही माझ्या मठ्ठ डोक्यात शिरायचं नाही ते नाहीच. पाढे पाठ करणे इथून नावडीला सुरुवात व्हायची ते आलेख-काळ-काम-वेग-दोन नळ असलेले हौद-वस्तुंच्या समान/असमान वाटण्या- साधं व्याज-चक्रवाढ व्याज---गाडी नाही थांबु शकत...इयत्ता नववी पर्यंतचा जो काही अभ्यासक्रम होता तो सारा या यादीत यायचा. बाकीच्या विषयांचे मार्क आणि गणितातील मार्क यात जे सुरेख अंतर होतं, त्यामुळे आमची सरासरी कायम ७५%-७७% यातच घुटमळायची!
१०वीचं वर्ष! लातूर पॅटर्न प्रसिध्द झाला नव्हता तरीही शाळाशाळांमधुन मरेस्तोर मेहनत घ्यायचे. उन्हाळ्याच्या सुट्टीत माझी रवानगी उपासेसरांकडे झाली. माणूस अत्यंत साधा, कायनेटीकवरुन यायचा, एका मोठ्ठ्या हॉल मधे सतरंजी टाकून आम्ही बसायचो (लातूरला सर्व क्लास हॉल मधे सतरंजी टाकून आणि पंख्याच्या हवेत चालतात. मी मुंबईचे AC classes बघीतल्यावर चकीतच झालो होतो) ते खरं तर १०वीची मुलं नाही घ्यायची पण त्यांनी आम्हाला शिकवायला सुरुवात केली. आयुष्यात पहील्यांदा कोणी तरी माझ्या कुत्र्याचे पाय उंदराला पद्ध्तीच्या अक्षराची स्तुती केली! जरा त्यांच्याकडे बघण्याचं बळ आलं. बरा माणुस दिसतोय असं वाटण्या अगोदर त्यांनी शिकवणी बंद केली. मग आमची रवानगी जालनापुरकर सरांकडे झाली. आमचे पिताश्री-मातोश्री त्यांचे आदरणीय, त्यामुळे त्यांचे नियम सारुन त्यांनी मला आधे मधे स्विकारले. त्यांची शिकवण्याची पध्दत हा PhD चा विषय आहे. संपुर्ण गणित हा माणुस double meaning च्या वाक्यातुन शिकवायचा! गणितापेक्षा त्यांचे जोकच लक्षात राहायचे. "दोन "मानुस" एकत्र आले की "पुरुस" होतात" असले अचाट, बेफाम, अश्लील विनोद त्यांच्याकडे अमर्याद संख्येत होते. मघाच्या वाक्याचा साध्या गणिती भाषेत अर्थ multiplication of two "minus" numbers result in a "plus" number इतपत veg आहे! असल्या उद्योगातुन गणिताची गोडी कधी लागली ते कळालच नाही. शाळेतल्या बोर्डावर नाव आलं. मार्कांमधलं अंतर कमी झाल्यानं महेन्द्र जोशी, मंजुषा नाईक, गीतांजली गादगीकर यांच्या जोडीला संवेद गळेगावकर असं नाव add झालं.या यादीतली सगळी जण भयंकर don मुलं. मंजुषा राज्यात पहीली आली, महेन्द्र, गीता दोन्ही वर्ष मेरीट! माझा नंबर थोडक्यात हुकला तरी गणितानं आयुष्यात जे ठाण मांडलं ते आज पर्यंत!
बारावीला परत उपासे, जोशीकाका, vector भोसले, ह्यॅं ह्यॅं सुर्यवंशी (तंबाखुच्या सवयीमुळे ते सारखा घसा खाकरायचे!) यांच्यामुळे गणिते हवेत सोडवण्याइतपत प्रगती झाली. As a subject, it was no more hated one. In fact I realized a very strong relation between arts and maths. There are so many ways to interpret a mathematical problem and to reach to a solution. Isn't it same when it comes to an art form like painting or poetry?
आज मी Software Quality या क्षेत्रात आहे Six Sigma Black Belt केला आहे. आकड्यांशी खेळणं, निष्कर्ष काढणं हा जॉबचा भाग असला तरीही त्याच्याविषयीचं कुतुहल किंचितही कमी झालेलं नाही. Project Team जे सांगते आणि जे सांगत नाही त्यातली missing link आकडे पुर्ण करतात!
आज आपले (जे कोणी दिव्य गॄहस्थ असतील ते) "शी"क्ष"न" मंत्री गणित option(??)ला टाकण्याची भाषा करताहेत. माझ्या दॄष्टीनं राजकारण्यां एव्ह्डं untouchable कोणीच नाही, त्यांच्या विषयी एक वाक्य लिहावं एव्ह्डीही या जमातीची लायकी नसते पण गणितासारख्या विषयात खुप मुले (त्यातही परत हे घाणेरडे लोक मतांच्या राजकारणासाठी जातीवर आधारीत पास-नापास असां वर्गीकरण दाखवतात. आता तर भेदाभेद टाळण्यासाठी मेरिट लिस्टही publish करत नाहीत.) नापास होतात असं फालतु कारण जेंव्हा दिलं जातं, तेंव्हा यांच्या अकलेची कीव येते. typical राजकारण्यांसारखं कोणत्याही प्रॉब्लेमच्या मुळाशी न जाता वरवरची मलम पट्टी करायची आणि कोणताही फार विचार न करता निर्णय घ्यायचे हेच तंत्र ईथे ही वापरले आहे.
बेसीक गणित सोडलं तर आज आपले अभ्यासक्रम, शिकवण्याची पत्द्धत इतकं कालबाह्य आहे की कोणालाच त्यात गम्य वाटु शकेल असं वाटतं नाही. मध्यंतरी एक सुरेख ब्लॉग वाचला (मराठीच होता पण नाव विसरलो) त्यातही आपला मित्र हेच प्रश्न उपस्थित करतो. कॅलक्युलेटर असताना त्याचा वापर शिकवायचा सोडून पाढे कसले पाठ करुन घेता? आपल्या दैनंदिन जीवनातलं गणित सोडून गळक्या हौदाची कसली उदाहरणं देता?
प्रत्युषचा निकाल चांगला लागला म्हणून पप्पु पास हो गया म्हणत शांत बसण्यात काहीच अर्थ नाही. त्याला जर याच educational system मधे शिकायचं असेल तर प्रचलित गणित तो शिकलेही पण गणितातील खरं सौंदर्य त्याला दाखवुन द्यायचच हेही तितकंच खरं.
It was a funny situation, now I think. निकाल इयत्ता नर्सरीचा! अंजली टीचरचं वय फार फार तर २५-२६ असेल आणि तरीही आम्ही टेन्शन मधे होतो:). प्रत्युषचं शाळेतलं कर्तॄत्व तसं कोण्या अथर्व फाटकला बुकलणे, "शेपटीवाल्या प्राण्यांची सभा" या "सुपरहीट" गाण्यात मासा होणे, रोज शाळेत फक्त नाश्त्यासाठीच जातो असा पक्का समज करुन घेणे इतपतच मर्यादित होतं. शिवाय "परिक्षेहून" आल्यावर त्यानं "मी टीचरला काहीही सांगीतलं नाही कारण त्यांनी मला थांबवून घेतलं असतं आणि माझी व्हॅन चुकली असती" असंही declare केलं होतं. इथे declare या शब्दाला वेगळा वास आहे- ही एकतर्फी सुचना आहे, त्यावर परत वाद घालायचा नाही!! आणि चाणाक्ष लोकांना या वाक्यातील टिळकांसारखा तीव्र मराठी बाणाही जाणवला असेलच.
एव्ह्डं सगळं होऊनही चिरंजीव "Excellent" शेरयाने "पास" झाले हा आम्हाला मोठा relief होता. श्रेयनामावली पुढीलप्रमाणे कल्याणी- इंग्रजीतील अत्यंत बेचव आणि कसलीही चाल-ताल नसलेल्या कविता आणि तत्सम गोष्टी प्रत्युष कडून तयार करुन घेणे , अंजली टीचर- न कंटाळता त्या गोष्टी प्रत्युष कडून वदवून घेणे आणि अर्थात प्रत्युष-मधल्यामधे सॅडविच होणे!
एकूणच मराठी मध्यमवर्गीय माणूस शिक्षक, परीक्षा, अभ्यास,निक्काल (!), मार (क्रम महत्वाचा!!)या सगळ्यांना वचकून असतो. अर्थात आपण कोणाकोणाला घाबरुन असतो ही यादी खूप मोठी आहे पण इथे आपण फक्त सभ्य लोकां विषयीच बोलत आहोत त्यामुळे शैक्षणिक वातावरणतच ही यादी संपते.
माझ्यावेळी असंच होतं का? हा विचार करता करता आवडते आणि नावडते विषय इथे गाडी थबकली. मराठीतल्या सर्व "ढ" कवींनी गणिताची कसली भिती घातलीय आपल्याला! "गणित विषय माझ्या नावडीचा..रवीवार माझ्या आवडीचा.." गाणेबीणेही लिहीले आणि आमच्या सारख्या भाबड्या आणि आंधळा विश्वास ठेवणारया मंडळींची पंचायत करुन ठेवली!
गणिताच्या एकेका शिक्षकांनी माझ्यावर घेतलेली मेहनत आठवली की आता गहीवरुन येते...चाफेकानवडे सर..नंदू उर्फ देशपांडे बाई..दाते बाई.. list is endless..
आणि तरीही माझ्या मठ्ठ डोक्यात शिरायचं नाही ते नाहीच. पाढे पाठ करणे इथून नावडीला सुरुवात व्हायची ते आलेख-काळ-काम-वेग-दोन नळ असलेले हौद-वस्तुंच्या समान/असमान वाटण्या- साधं व्याज-चक्रवाढ व्याज---गाडी नाही थांबु शकत...इयत्ता नववी पर्यंतचा जो काही अभ्यासक्रम होता तो सारा या यादीत यायचा. बाकीच्या विषयांचे मार्क आणि गणितातील मार्क यात जे सुरेख अंतर होतं, त्यामुळे आमची सरासरी कायम ७५%-७७% यातच घुटमळायची!
१०वीचं वर्ष! लातूर पॅटर्न प्रसिध्द झाला नव्हता तरीही शाळाशाळांमधुन मरेस्तोर मेहनत घ्यायचे. उन्हाळ्याच्या सुट्टीत माझी रवानगी उपासेसरांकडे झाली. माणूस अत्यंत साधा, कायनेटीकवरुन यायचा, एका मोठ्ठ्या हॉल मधे सतरंजी टाकून आम्ही बसायचो (लातूरला सर्व क्लास हॉल मधे सतरंजी टाकून आणि पंख्याच्या हवेत चालतात. मी मुंबईचे AC classes बघीतल्यावर चकीतच झालो होतो) ते खरं तर १०वीची मुलं नाही घ्यायची पण त्यांनी आम्हाला शिकवायला सुरुवात केली. आयुष्यात पहील्यांदा कोणी तरी माझ्या कुत्र्याचे पाय उंदराला पद्ध्तीच्या अक्षराची स्तुती केली! जरा त्यांच्याकडे बघण्याचं बळ आलं. बरा माणुस दिसतोय असं वाटण्या अगोदर त्यांनी शिकवणी बंद केली. मग आमची रवानगी जालनापुरकर सरांकडे झाली. आमचे पिताश्री-मातोश्री त्यांचे आदरणीय, त्यामुळे त्यांचे नियम सारुन त्यांनी मला आधे मधे स्विकारले. त्यांची शिकवण्याची पध्दत हा PhD चा विषय आहे. संपुर्ण गणित हा माणुस double meaning च्या वाक्यातुन शिकवायचा! गणितापेक्षा त्यांचे जोकच लक्षात राहायचे. "दोन "मानुस" एकत्र आले की "पुरुस" होतात" असले अचाट, बेफाम, अश्लील विनोद त्यांच्याकडे अमर्याद संख्येत होते. मघाच्या वाक्याचा साध्या गणिती भाषेत अर्थ multiplication of two "minus" numbers result in a "plus" number इतपत veg आहे! असल्या उद्योगातुन गणिताची गोडी कधी लागली ते कळालच नाही. शाळेतल्या बोर्डावर नाव आलं. मार्कांमधलं अंतर कमी झाल्यानं महेन्द्र जोशी, मंजुषा नाईक, गीतांजली गादगीकर यांच्या जोडीला संवेद गळेगावकर असं नाव add झालं.या यादीतली सगळी जण भयंकर don मुलं. मंजुषा राज्यात पहीली आली, महेन्द्र, गीता दोन्ही वर्ष मेरीट! माझा नंबर थोडक्यात हुकला तरी गणितानं आयुष्यात जे ठाण मांडलं ते आज पर्यंत!
बारावीला परत उपासे, जोशीकाका, vector भोसले, ह्यॅं ह्यॅं सुर्यवंशी (तंबाखुच्या सवयीमुळे ते सारखा घसा खाकरायचे!) यांच्यामुळे गणिते हवेत सोडवण्याइतपत प्रगती झाली. As a subject, it was no more hated one. In fact I realized a very strong relation between arts and maths. There are so many ways to interpret a mathematical problem and to reach to a solution. Isn't it same when it comes to an art form like painting or poetry?
आज मी Software Quality या क्षेत्रात आहे Six Sigma Black Belt केला आहे. आकड्यांशी खेळणं, निष्कर्ष काढणं हा जॉबचा भाग असला तरीही त्याच्याविषयीचं कुतुहल किंचितही कमी झालेलं नाही. Project Team जे सांगते आणि जे सांगत नाही त्यातली missing link आकडे पुर्ण करतात!
आज आपले (जे कोणी दिव्य गॄहस्थ असतील ते) "शी"क्ष"न" मंत्री गणित option(??)ला टाकण्याची भाषा करताहेत. माझ्या दॄष्टीनं राजकारण्यां एव्ह्डं untouchable कोणीच नाही, त्यांच्या विषयी एक वाक्य लिहावं एव्ह्डीही या जमातीची लायकी नसते पण गणितासारख्या विषयात खुप मुले (त्यातही परत हे घाणेरडे लोक मतांच्या राजकारणासाठी जातीवर आधारीत पास-नापास असां वर्गीकरण दाखवतात. आता तर भेदाभेद टाळण्यासाठी मेरिट लिस्टही publish करत नाहीत.) नापास होतात असं फालतु कारण जेंव्हा दिलं जातं, तेंव्हा यांच्या अकलेची कीव येते. typical राजकारण्यांसारखं कोणत्याही प्रॉब्लेमच्या मुळाशी न जाता वरवरची मलम पट्टी करायची आणि कोणताही फार विचार न करता निर्णय घ्यायचे हेच तंत्र ईथे ही वापरले आहे.
बेसीक गणित सोडलं तर आज आपले अभ्यासक्रम, शिकवण्याची पत्द्धत इतकं कालबाह्य आहे की कोणालाच त्यात गम्य वाटु शकेल असं वाटतं नाही. मध्यंतरी एक सुरेख ब्लॉग वाचला (मराठीच होता पण नाव विसरलो) त्यातही आपला मित्र हेच प्रश्न उपस्थित करतो. कॅलक्युलेटर असताना त्याचा वापर शिकवायचा सोडून पाढे कसले पाठ करुन घेता? आपल्या दैनंदिन जीवनातलं गणित सोडून गळक्या हौदाची कसली उदाहरणं देता?
प्रत्युषचा निकाल चांगला लागला म्हणून पप्पु पास हो गया म्हणत शांत बसण्यात काहीच अर्थ नाही. त्याला जर याच educational system मधे शिकायचं असेल तर प्रचलित गणित तो शिकलेही पण गणितातील खरं सौंदर्य त्याला दाखवुन द्यायचच हेही तितकंच खरं.
Comments
Feels like going back to school again!