मोरल ऑफ द स्टोरी?

मॅन्चेस्टरच्या एका शांत कोपरयात त्याहूनही शांत असं ते छोटंस रेस्तॉंरॉ होतं. वेगात बुडणारया ब्रिटीश परंपरेच्या शेवटच्या अवशेषांपैकी एक. रेस्तॉंरॉचं नाव टी-क्लब असलं तरी चार रिकामटेकडी म्हातारी सोडली तर तिथे क्वचितच कुणी दिसायचं. अर्थात कुणी यावं असं तिथं काही नव्हतंच. सजावटीच्या नावाखाली कधी काळी तेलपाणी झालेलं जुनाट लाकडी छत, त्यावर कोरलेली रेशीम काढण्याच्या मॅन्चेस्टरच्या जुन्या प्रथेची आताच अर्वाचिन भासणारी चित्रं, पायाखाली करकरणारं लाकडी फ्लोरिंग आणि टेबलावर छोट्या चौकानाचौकानांचं डिजाईन असणारं टेबलक्लॉथ या पलीकडे तिथे आणखी काही ही नव्हतं. पेप्सी, कोक, कॉफी, बर्गरवर वाढणारया नव्या पिढीला तिथे मिळणारया कुकीज आणि चहात कणभरही स्वारस्य नव्हतं. किंचित बहीरा, बराचसा विक्षिप्त आणि अस्सल शिष्ट इंग्रज म्हातारा तो टी-क्लब चालवायचा. दिवसभरात मोजून १५-२० लोक तिथे यायचे तरी म्हातारयाचं बरं चालायचं. आलेल्या लोकांना न हसता अभिवादन करण्याचा त्याचा रोजचा शिरस्ता मोडायचा तो फक्त महीन्याच्या शेवटच्या रविवारी जेव्हा त्या चार व्यक्ती एकत्र यायच्या तेव्हाच. त्याला कारणही तसंच होतं. ती चारही टाळकी अस्सल ब्रिटीश वागणुकीची होती. त्यांचे रविवारचे कपडे, आल्या आल्या हॅट काढून ठेवण्याची खानदानी रीत, चिरुटांच्या धुराड्यातून तासंतास त्यांचं ते पेशन्स खेळणं आणि जाताना घसघशीत टीप..सारंच कसं खानदानी होतं. म्हातारा त्यांना कुणाचा त्रास नको म्हणून कोपरयातला एक टेबल खास त्यांच्यासाठी राखून ठेवायचा. म्हणजे रिकाम्या रेस्तॉंरॉमधे एकाच टेबलावर "रिजर्व्ड" अशी पाटी ठेवून द्यायचा!

त्या रविवारी, कोण जाणे कसा, पण म्हातारा कोपरयाताला तो टेबल रिजर्व्ह करायचा विसरला आणि नेमका त्याच टेबलवर एक पोरगेलासा तरुण येऊन बसला. आल्या आल्या त्या पोराने कुकीजचा आख्खा डबाच उचलला आणि कीप द चेंजच्या उर्मट स्वरात म्हातारयाच्या कपाळावरच्या आठ्या विरुन गेल्या. पण जवळजवळ एकाच वेळी त्या रेस्तॉंरॉमधे आलेल्या त्या चौघांच्या डोक्यात तो पोरगा एकदमच गेला. कुणी काही म्हणायच्या आतच तो पोरगा जागेवरुन उठून त्यांच्या जवळ आला. "हाय" बाटग्या अमेरिकन इंग्रजीत त्याने त्याचं नाव सांगीतलं 'माझं नाव डेव्हीड. बॉसने पाठवलय मला"

चौघांचाही त्यावर विश्वास बसणं शक्य नव्हतं. आत्ता पर्यंत बॉसनं त्या चौघांव्यतिरीक्त कुणालाच काम सांगीतलं नव्हतं. पण त्याच वेळी बॉसच्या शब्दावर अविश्वास दाखवण्याचं धाडसही त्यांच्यात नव्हतं.

रुडी, विल्यम, डेव्ह आणि चॅंग, सगळ्यांनी डेव्हीडला अपादमस्तक न्याहाळलं. जेमतेम तिशीत असणारा अट्टल अमेरिकन दिसत होता तो. बॉसनं त्यात काय पाहीलं हे त्या चौघांना अजूनही उमगत नव्हतं.

"आम्ही इथे जमून काय करतो याची काही कल्पना?" रुडीनं सावधपणे विचारलं. "तुम्ही इथे जमून बहूदा नेहमीच चहा घेता. पण मी कॉफी घेईन" डेव्हीडनं गंभीरपणे उत्तर दिलं पण त्याला ते बेअरिंग फार वेळ घेता आलं नाही आणि तो हसत सुटला. चॅंगनं त्याचे मिचमिचे डोळे अजूनच बारीक करुन त्याच्या कडे रोखून पाहीलं. "कालच टरबुजासारखं फटकन एकाचं डोकं फुटताना बघितलय मी. तुझ्याच वयाचा होता आणि अगदी शेवटच्या मिनिटापर्यंत अस्साच हसत होता, तुझ्यासारखा" भावनाहीन आवाजात चॅंग डेव्हीडला डोळ्यांनी तोलत बोलला. "चॅंगकाका, तुमचा चुकून धक्का लागला असेल नां त्याला?" डेव्हीडच्या आवाजात अजूनही मिश्कीलपणा होता. "ओके, ओके" विल्यमनं समजुतीच्या स्वरात तडजोड केली "डेव्हीड, जरा स्पष्ट बोलुया का आपण?" "अर्थात, विल्यम. नक्की काय सुरु आहे हेच मला समजुन घ्यायचं आहे. आपण चहा घेत बोललो तर चालेल नां?" डेव्हीडचा स्वर आता अगदी सहज येत होता. कुणी हो/नाही म्हणायच्या आधी डेव्हीड चहा आणायला गेला सुद्धा, खास अमेरिकन घाणेरडी पद्धत, सेल्फ-सर्व्हिस!

हवेतला गारठा वाढला होता. बाहेर कदाचित बर्फ भुरकत होता. चहा आणता आणत डेव्हीडनं रेस्तॉंरॉचं दार लोटलं तेव्हढ्यानं सुद्धा वातावरणात उब आली.

"येस विल्यम" डेव्हीड खुर्ची ओढत म्हणाला "मी एक व्यावसाईक-शुटर आहे. अचानक मला एक दिवस फोन येतो, समोरचा माणूस त्याची ओळख, फक्त बॉस, एव्ह्ढीच देतो आणि मी आत्तापर्यंत ऎकले नसतील एव्हढे पैसे मला देऊ करतो. बदल्यात काय करायचं? मला माहीत नाही. बॉस कोण? मला माहीत नाही. पैसे घेऊन काम करत असलो तरी मी खुनी नाही. एक असा माणूस ज्याला इच्छा असूनही समोरच्याला मारता येत नाही, भितीमुळे म्हण किंवा अजून काही अडचणीमुळे, त्याला मी फक्त मदत करतो. माझा कुठलाही वैयक्तिक स्वार्थ त्यात नसतो. अश्या सगळ्या परिस्थितीत हा न दिसणारा बॉस मला फोन करुन या भिकारचोट जागी तुम्हाला भेटायला पाठवतो. मी यातून काय समजायचं?"

"मी डेव्ह" डेव्हनं सुरुवात केली "तू समजतोस तसे आम्ही खुनी नाहीत. किंवा तुझ्यासारखं कुठल्या अडचणीतल्या माणसाला मदत म्हणून सुद्धा आम्ही कुणाचा खुन करत नाही. आम्ही एक एस.पी.जी. आहोत; स्पेशल पर्पज ग्रुप. तुला कदाचित माहीत नसेल पण हल्ली या भागात दहशतवाद्यांचा भयंकर सुळसुळाट झालाय. कायद्याच्या चौकटीत ही कीड आपण साफ करु शकत नाही म्हणून रॉयल ब्रिटीश इन्व्हेस्टीगेशन एजन्सीनं हे काम आमच्यावर सोपवलय. त्यांचाच एक माणूस, बॉस, ज्याला आम्ही पण पाहीलं नाही, आमच्याशी बोलतो आणि त्याच्या सांगण्यावरुन आम्ही आमची कामं करतो. आम्ही सगळे वेगवेगळ्या क्षेत्रातुन आलो आहोत आणि आमची वयं आणि कार्यक्षेत्रं अशी आहेत की आमच्यावर कुणी संशय घेणार नाही. केवळ देशासाठी म्हणून आम्ही एकत्र येऊन हे काम करतोय"

"ओहो, सगळी देशभक्तांचीच टोळी म्हणायची ही!" डेव्हीड नाक खाजवत बोलला "इथे येण्याआधी तुमच्या कुंडल्या मी वाचल्या आहेत. चॅंगचं आयुष्य चिनी वस्तीत मारामारी करण्यात गेलय. रुडी बेकायदेशीर हत्यारं विकण्यासाठी अनेक वेळा जेलमधे गेलाय. विल्यमनं पावडरी विकणे ते भडवेगिरी असे सगळे उद्योग करुन पाहीलेत आणि तू, डेव्ह, तुझ्या बद्दल मला फार माहीती नाही पण ज्या अर्थी तू यांच्या सोबत आहेस, तू काही फार वेगळं करत असशील असं मला वाटत नाही. पण आता तुमच्यांच सारखं मलाही देशासाठी काही करावं वाटतय, विशेषतः इतके पैसे मिळत असतिल तर नक्कीच."

"ओके" रुडीनं हात वर करत पांढरा बावटा फडकवला "मान्य, आम्ही काही हिरो नाहीत पण आम्हाला असं वाटतं की ही कामं करुन आम्ही देशाची मदत करतो आहोत."

"हो नां" चॅंगचे डोळे बोलताना चमकत होते "नाही तर कुणाला नुस्त्या हातांनी मारताना मजा थोडीच येते?"

"हिंसेचं तत्वज्ञान करताय तुम्ही लोक!" डेव्हीडनं बेफिकीरपणे खांदे उडवले "पण हल्ली तुमचे नेम चुकताहेत. तुमचे प्लॅन फसताहेत. देशाच्या शत्रुचा गळा आवळताना तुमचे हात थरथर कापताहेत. तुमच्या चालण्यातुन, वागण्या-बोलण्यातुन तुमचं वय दिसतय. आणि म्हणूनच मला बॉसनं आज इथे पाठवलय, त्याचा निरोप घेऊन."

डेव्हीड ताडकन त्याच्या खुर्चीवरुन उठला. रुडी आणि गॅन्गच्या डोळ्यातलं प्रश्नचिन्ह वाचत तो मजेनं म्हणाला "तुमच्या चहात एक जहाल विष टाकलय मी. खरं नाही वाटणार पण हळुह्ळु तुमची मज्जासंस्था निकामी होईल. चॅंग, उठायचा प्रयत्न करायच्या आधी तुझ्या हाताची बोटं बघं लख्खं निळी पडलीत ती. माझा गळा आवळण्याइतपत शक्ती नाही उरली तुझ्यात आता"

चॅंग तरीही धडपडत उठला पण तोल जाऊन टेबलावरच पडला. काही तरी गडबड सुरु आहे हे लक्षात येऊन रेस्तॉंरॉंचा म्हातारा जमेल तेव्ह्ढ्या लगबगीनं त्यांच्या टेबलकडे येत होता. डेव्हीडनं अचानकच म्हातारयाच्या खांद्यावर हात दाबला आणि रिकाम्या खुर्चीत त्याला कोंबला. "बॉस" त्याच्या कानाशी लागून डेव्हीड आदबीनं मवाळ आवाजात म्हणाला "तुम्ही सांगीतल्यासारखी ही म्हातारी बिनकामी खोंडं आपण निवृत्त करतो आहोत." रुडी, विल्यम, डेव्ह आणि चॅंगच्या डोळ्यात बॉसला भेटल्याचं कुतुहल होतं की मरणाचे गंध, सांगणं कठीण होतं. म्हातारयाचा चेहरा कोरडा होता. "ओके. पण हे काम इथेच करणं आवश्यक होतं का? उद्या नवी माणसं नेमायची झाली तर हीच जागा वापरायची आहे आपल्याला. माझा बॉस पोलीसांच्या कटकटीपासून वाचवेल आपल्याला पण ही घाण आता साफ कोण करेल?" म्हातारा तोलून मापून बोलत होता.

"बॉस" डेव्हीड अजूनही म्हातारयाच्या मागे उभा राहून मान खाली घालून बोलत होता "आपण हे काम थांबवतोय. रॉयल ब्रिटीश इन्व्हेस्टीगेशन एजन्सीनं तसं सांगीतलय मला. मानवी हक्कवाली मंडळी आपल्या मागे हात धुवून लागली आहेत"

"असं कसं थांबवु शकतात ते? कायद्याच्या चौकटीत राहून हा देश साफ कसा करणार आपण? मला बॉसशी बोललच पाहीजे" म्हातारा तावातावाने उठतच होता की "मग बोला नां" डेव्हीडचा अस्सल ब्रिटीश स्वर घुमला. म्हातारया समोर खुर्ची ओढत डेव्हीडनं शांत पणे छोटं पिस्तुल काढलं. "तुला मी किती वेळा सांगीतल होत की ही जोखमीची काम, भरवश्याच्या माणसांना दे. पण तू तुझ्या भुक्कड रेस्तॉंरॉंमधे येणारया त्याहूनही भुक्कड माणसांकडे ही काम दिलीस." बोलता बोलता डेव्हीडनं हलकेच रुडीच्या गालावर चापट मारली "आणि सगळं मिशन बर्बाद केलसं. म्हणून आम्ही हे मिशन आणि त्यावर काम करणारी मंडळी ऍबॉर्ट करत आहोत"

डेव्हीडनं म्हातारयाच्या कानशीलावर पिस्तुल लावलं आणि 'फट' असा छोटा आवाज झाला. जाता जाता त्यानं थोडीशी धुगधुगी असणारया डेव्हकडे बघून मजेत डोळा मारला "म्हटलं होतं नां, मलाही देशासाठी काही तरी करावं वाटतं म्हणून!"

सरकार अदृष्य तरीही सर्वत्र
सरकार शासक आणि अट्टल गुंड
सरकार अपंरपार शांतता आणि अदभुत हिंसा
सरकार साकार आणि निराकार
सरकार माणसाहूनही माणूस आणि डोळ्यात दाटलेला गच्च परमेश्वर