संदिग्ध अर्थाचे उखाणे

मी गच्च बंद डोळ्यांनी भय हलके उसवुनी आले पाण्यात खोल दडलेले काही उदास वर आले मातीत मुळांचे सर्प शेवाळ छिन्न उरलेले जे फिरुन वळूनी आले ते भय माझ्यात उतरले ओंजळीत मिटले भाळ रेषांचे रंग सरकले क्षितिजाच्या मागे गेले जुने रक्त साकळले मारुन अमेचे घोडे दिवसाला परतुनी आणले पण दूर खोल दडलेले काही उदास वर आले

नात्यांचे आकार समजून आले आणि सखीचे डोळे अजूनच धुसर झाले खोल आत दडवलेले संदर्भ झाडांसारखे निरर्थक खुपू लागले तसे सखीने विचारले ललाटरेखांमधे दडलेले भाष्य आभाळाचे डोळे लेण्याचा शाप मला आहे सखी खोटे कसे बोलू ’प्रतिमाभास' सारी अंगे गोळा करुनही शापवाणी सारखे मला ऎकु आले माझेच शब्द आणि नंतर कितीतरी वेळ सखीचे कोसळणे

किती थोड्या गोष्टी आहेत माणसाच्या आयुष्यात जिथे देणारा खुष असतो आणि घेणारा खल्लास! तरीही शिव्या भाषिक दृष्ट्या अस्पृश्य का? असे म्हणतात की तुम्हाला एखादी नवी भाषा किती येते याची परीक्षा घ्यायची असेल तर नव्या भाषेत शिव्या द्यायला सांगा. इतकं सारं असूनही शिव्यांना आपण सांस्कृतिक घटक मानत नाही ही मोठी खेदाची गोष्ट आहे. शिव्या आणि मनुष्यप्राण्याचं वय यांच्या आंतरीक संबंधांविषयी फारसं संशोधन झालेलं नसलं तरी सांखिकीदृष्ट्या ते सिद्ध करणे फारसे कठीण नाही. उदा. तुम्ही आम्ही लहान असताना भयंकर भांडणे झाली की फार फार तर गाढव किंवा मुर्ख असे म्हणून आत्माराम शांत करायचो. नीट आठवून बघा, कॉलेजमधे या दर्जाची शिवी कधी दिली आहे का? तिथे सर्वसामान्यपणे जो उद्धार होतो तो इथे लिहीणे शिष्टसंमत होणार नाही अन्यथा मी दुर्मिळातदुर्मिळ पुण्यवचने तुम्हा सारयास ऎकविली असती. तर मुळ मुद्दा असा की कॉलेज मधे कानाखाली जाळ शिव्या काढण्या ऎवजी कुणी 'अरे गाढवा' असं म्हटलं तर किती विनोदी वाटेल? आणि कॉलेजमधली दुषणे पन्नास वर्षे वयाचा माणूस द्यायला लागला तरी आपल्या भुवया वर जातातच की. तर, पुराव्यानिशी हे सिद्ध केले ज...

येऊरच्या जंगलात तिसर्यांदा स्टार्टर मारुनही गाडी सुरु झाली नाही तेव्हा मात्र गाडीत जरा चलबिचल झाली. संध्याकाळची वेळ, त्यात ड्रायव्हरही सोबत नाही आणि आता गाडीही रखडली आहे. "Shit! निदान सेलची तरी रेंज असावी. निघाल्यापासून अपशकून." मोबाईलची बॅटरी आणि सिग्नल, दोन्ही जेमतेम एक कांडी दाखवत होते. दिवस वाईट सुरु झाला की सगळच वाईट होतं म्हणतात, तसंच काही तरी. सिग्नल सारखा येत आणि जात होता पण शेवटी कसबसं बोलणं झालं आणि कामाचं ठिकाण चालत जाण्याच्या अंतरावर आहे हे कळाल्यावर जंगलातल्या त्या त्रस्ताचा जीव जरा भांड्यात पडला. कार तिथेच सोडून चालत जाण्याचा निर्णय जसा झाला तसा अचानक घुबडाचा घुत्कार जंगलातल्या शांत वातावरणात घुमला. "जंगलात घुबडाचा नाही तर काय लताचा आवाज येणार आहे?" अशुभाची चाहूल विनोद केला की जाते असं काही लोकांना उगाचच वाटतं. असो. अर्धा पाऊण तास चालूनही कोणीच का दिसत नाहीत म्हणून चंद्राच्या प्रकाशात जंगलातल्या त्या अनोळखी पाहूण्यानं घड्याळ पाहीलं तर ते कधीच बंद पडलं होतं, मोबाईलच्या बॅटरीनं मान टाकली होती आणि डोक्यावरचा चंद्र अभद्र ढगांआड वेगाने नाहीसा होत होता. घश्य...

-१- अस्तित्वाचे अपभ्रंश सोबत घेऊन जगताना थकलास तर थांब कधी माझ्या दाराशी कवितेचे एखादे जुने कडवे उखाण्यासारखे सामोरे घेऊन येईन मी तर कदाचित वितळेल तुझा दगडी चेहरा आणि ओथंबून वाहणारया तुझ्या शब्दांना मिळेलही अर्थाचा एखादा दृष्टांत -२- कोणतेही बंधन नको असते मला की काळाची एखादीही मेख पण पाठीतून आरपार जाणारा मज्जारज्जू सतत खुपत राहातो जसा वारयावर धावणारा अबलख अरबी घोडा वरचेवर कुणी पेलावा धारदार भाल्यावर

रंगावरुन मनाच्या तळाचे कंगोरे सांगणारा भविष्यवेत्ता भेटला होता मला एकदा. "बोल काय सांगु तुला? भुतकाळातली भुतं की वर्तमानाचे वर्तमान? म्हणत असशिल तर भविष्याचे आरसे आत्ताच दाखवीन उलगडून. ओळखशील स्वतःला आत्ताच, तर सावरशील कदाचित काळाच्या एखाद्या निसरड्या क्षणावर. मनापासुन ऎकशील तर कदाचित फायद्यात राहाशील नाहीतर थोडीशी गंमत समज आणि विसरुन जा" सुर्याची कुळं आणि चंद्राची मुळं खणून भविष्य वर्तवणारी असंख्य बिनचेहरयाची माणसे मी पाहीली होती. हातांवरच्या रेषात भुत-भविष्य शोधत हरवलेली माणसेही माझ्या पाहाण्यात होती. पण निसर्गाच्या अंगांगात भिनलेल्या रंगांचे, त्यांच्या अनंत छटांचे विलगिकरण करु पाहणारा हा पहिलाच. संधीला पंख असतात वायुचे, अशब्दाचे तीव्र कान आणि मौनाची बेजोड भाषा. "निळा" मी माझ्याच नकळत बोलता झालो. "विशाल! बच्चा, मोठं मन, मोठे विचार...आकाशाची भव्यता- सागराची खोली लाभली आहे तुझ्या आवडीला" निळ्या रंगाच्या अनंत छटा माझ्या डोळ्यां समोर तरळत राहिल्या. उत्तरे नसतातच, प्रश्नांचेच छंद होऊ पाहाताहेत आता. "बाबजी, पिवळा रंग? बुद्धाची करुणा आणि ऍनचं एकाकी पण दिसत...

एखाद्या कलाकृतीचा अर्थ लावणे, तिला समजून उमजून घेणे आणि दिसणारया परिघाच्या आतील वर्तुळ शोधणे हे सृजनत्वाचे प्राथमिक लक्षण. कलाकृती "वाचणे" म्हणजे समिक्षा करणे हे गृहितक काही अंशी खरे असले तरी त्या समिक्षेची मांडणी, अभिव्यक्तीचे माध्यम आणि मुख्यतः कलाप्रकाराची खोलवर जाण या मुद्यांवर आपण सृजन आणि समिक्षक यांचे द्वैत समजु शकतो. सृजन आणि समिक्षक यांचे हे वर्गिकरण म्हणजे water tight compartmentalization नव्हे. पण समिक्षक हा दर वेळी सृजन असतोच असे नव्हे, कोरडेपणाने व्यवसायाचा भाग म्हणूनही समिक्षा होऊ शकते. पण सृजन हा कोरडा नसतोच आणि तो जाणकार असेल असे ही नाही आणि म्हणूनच त्याच्या मनोवृत्तीत ढाळून एखादा कलाप्रकार बघणे हा मोठा गंमतीचा अभ्यास होऊ शकतो. हा भुप राग, हा सकाळीच म्ह्टला गेला पाहिजे किंवा कुमारांनी इथे समेवर येणे अपेक्षित आहे किंवा हे शार्दुलविक्रिडीत म्हणजे मात्रांचे गणित हे असेच! समिक्षक होता होता राहिलेली, जाण असणारी ही सृजन जमात शास्त्रकाट्यांच्या कसोटीवरच कलेचा आस्वाद घेते. पण हा अभ्यास कधी कधी इतका कठोर होत जातो की रसिकतेची बाकी परिमाणे हळूहळू फिकुटत जातात. पुर्वी नाड...

विदुषकाने एकदा त्याच्या दुखरया पायाकडे आणि नंतर लग्नाचं वय उलटून गेलेल्या त्याच्या मुलीकडे आणि निठल्ल्या, निकम्म्या मुलाकडे अनुक्रमे हताशपणे आणि तिरस्काराने पाहीलं. "या पोरानं काही उद्योगधंदा केला असता तर आज हा मोडका पाय घेऊन नाचावं लागलं नसतं, ना या पोरीच्या लग्नाची चिंता करावी लागली असती" विदुषकानं मनातल्या मनात विचार केला "आणि हो, त्या नव्या बेरकी मॅनेजरची बोलणीही खावी नस्ती लागली." मॅनेजरच्या आठवणीने विदुषक कसानुसा झाला. गेल्या काही महिन्यांपासुन त्याचं वय जाणवत होतं आणि सर्कसच्या त्या छोट्या तंबुचे नियम मोठे स्पष्ट होते; लंगड्या घोड्यांना तिथे जागाच नव्हती. विदुषकाला तरीही खात्री होती की या नव्या जमान्यात सर्कसला कोणी दुसरा जोकर सापडणार नाही. शिवाय त्यानं आज लंगड्या पायांनी मारलेल्या बेडूक उड्यांनाही पब्लीक बरं हसलं होतं. आजचा शो आठवून विदुषकाला जरा धीर आला आणि पायाचं दुखणं मागे सारुन त्यानं मॅनेजरच्या तंबुचा रस्ता धरला. "कदाचित येव्हढ्या वर्षांची सेवा आणि जुने दिवस आठवून देणारा आजचा परफॉर्मन्स, या बळावर एक जीर्ण पगार वाढ!" विदुषकाचं पायाचं दुखणं कुठल...

-१- ... मी म्हटलं,"मोर हवा तर आपणच मोर व्हायचं. जें जें हवं तें तें आपणच व्हायचं" ... -२१- केवळ एका पत्रांतील दोन शब्दांनी ती ओथंबलेली असते. तिला पुष्कळ वेळां कांहीच सुचत नाही. कुठून कसे धागे विणले गेले. कुठल्या पाखरांनी स्वरांची ओवणी केली. दिवस तिला अपरुप असतो, रात्र फुलवारी. पण तिच्या मनाला नाही सोसत शब्दांची बंदिषी. ती म्हणाली होती, अशीच कधीं तरी येईन-आणि दिवस लोटले तरी आलीच नाही. मग वाटेवरच्या बागेंत त्याला कोण भेटलं? कोण कुणाकडं निघालं होतं? बरोबर चालतांना पावलं आडखळलीं नाहींत. डोळे कुठंच रेंगाळले नाहीत. वाट ओळखीची झाली आणि बाजूच्या झाडांनी सावल्यांची तोरणं बांधली. खालीं पडलेल्या जुन्या पानांना पहिली आठवणहि उरली नाहीं. नदीच्या काठांवर ती बसली होती तेव्हां तिनं उगाच पाण्यांत खडा टाकून कुणाला भिवविलं नाहीं. एक सारस पक्षी दुरुन येऊन काठांशी गवतावर अलगद उतरला. त्याचं पाण्यांतलं प्रतिबिंब जरसुद्धा सरकलं नाहीं. पहिली पावसाची सर अचानक आली तेव्हां ती भिजत चिंब तशीच उभी राहिली. देवळाच्या आवारांत त्याच्याबरोबर फिरतांना तिनं सहज एक उत्सवांतील नाचाची गिरकी घेतली आणि क्षणभर नसलेली वा...

-१- Writer's Block :- अशी एक अवस्था ज्यात लेखकाला काही तरी सांगायचं असतं किंवा त्याला तसं वाटतं (की आपल्याला काही तरी सांगायचय) पण ते कागदावर उतरवता येत नाही. जरी या अवस्थेला Writer's Block असे नाव असले तरी बहुदा सर्व कलाकार या फेजमधून जाऊ शकतात. सर्वसाधारणपणे याला मेन्टल ब्लॉक असे ही म्हणता येऊ शकते. ही अवस्था काही दिवसांपासून काही वर्षांपर्यंत राहु शकते. अनुभुतींची कमतरता, कला माध्यमाचा तोकडेपणा, प्रतिभा आणि व्यवहार यांच्यातील अटळ ओढाताण ही यामागची सिद्ध झालेली काही कारणे आहेत. या व्यतिरीक्त मेंदुतील काही रसायनांचे असमतोल हे एक असिद्ध कारण आहे (स्वस्त भाषेत केमिकल लोचा). यावर उपाय म्हणून लेखकाने अश्या अवस्थेत सतत काही तरी लिहीणे आवश्यक असते, रोज निदान २-३ पाने. शक्यतो असे लिखाण दुय्यम दर्जाचे असल्याकारणे ते आपल्यापुरतेच ठेवावे हे इष्ट. -२- सगळंच अस्वस्थ आहे आभाळ गच्च भरुन यावं आणि सांडूच नये असं काही तरी एकेक श्वास शब्दांच्या बोलीवर उधार आणलेले शब्द सापडलेच नाहीत तर? अर्थांचे सारे कोलाज परत मागाल मला सारे? -३- "कागदा सारखा निरक्षर माझा हरी झाला" लिहू म्हणताच पाषाणाच...

इथे जरासे वेगळेच मुळे रुजवावित तर माती बेभरवशाची वीण उसवावी तर सोबतीला प्रकाशाची लख्खं तिरीप आणि आरश्यांना सलज्ज शिकवणुक लयबद्ध डोळ्यातुन देह भोगण्याची थांबेन तर टोकभर जागाही पुरेल अन चालेन तर समुद्र मागे सारावे लागतिल प्रिय मायावि क्षुल्लक अस्तित्वाला निरंतराचे अगम्य आव्हान या क्षणी माझ्या खिडकीच्या टोकावरुन दिसणारा निवांत आकाशाचा एखादाच मनसोक्त तुकडा तोच खरा

भाऊ, धाडस लागतं तसले पिक्चर बघायला. कुणी ही सोम्यागोम्या नाही पाहु शकत तसले पिक्चर. अश्या विचित्र नजरेने काय बघता? आम्हाला आवडतात तसले पिक्चर. जर कुणी तन-मन-धन घालून आपल्या अंगभुत कलेचं प्रदर्शन करत असेल तर आपण प्रोत्साहन नको द्यायला? Wait a minute.. तुम्ही हे तसल्या-तसल्या शब्दा मुळे आमच्याकडे असे बघताय का? अहो मी बोलतोय मनःपुत भंकस पिक्चर्स उर्फ भंपि बद्दल... हं coming back to the point , तर आम्हाला असले (यावेळी तसले नाही)पिक्चर्स आवडतात. आम्ही त्यांना एंजॉय करतो. खरंच! आता बघा, पाथेर पांचाली किंवा जन अरण्य किंवा अपूर संसार बद्दल तुम्ही-आम्ही काय लिहिणार? म्हणजे, एक तर कळत नसताना उगीच आर्टी व्हायचं, जगातल्या कुठल्याशा भोकात बसणारा एक समिक्षक त्या पिक्चरची स्तुती करणार आणि मग आपण त्याची रि ओढायची. यात काही राम आहे का? (हा सध्या कळीचा प्रश्न आहे म्हणे). काही लोकांना आपली लायकी कबूल करणं भयंकर अपमानास्पद वाटतं पण गुरु, दिलवाले दुल्हनिया..(सुस्कारा SS ) वगैरे पब्लिक कॅटॅगरीतल्या पिक्चर्स बद्दल बोलायचं तर आपल्याला तिथं कुत्रं पण हुंगत नाही. तिथे तरण आदर्श, मसंद असले महागुणी खांब आहेत. तर ...

दे धमाल! वाजवा रे अजून जोरात वाजवा. गणपती आलान नाचून गेला. जुनं झालं म्हणता? मग? तेरा तेरा तेरा जुनून? चालेल आपल्याला काय? त्यो हलकट इलाईट क्लास विजेचं बील भरतोय की आपल्यासाठी. ते बघं, ते सोंग, छाती धरुन बसलय, दुखतं म्हणतं छातीत आवाजानं खुर्च्या ऊबवतात साले. दोन-चार दिवस आवाजाची एव्हढी भिंत नाही सहन नाही करु शकत तुम्ही? वर्षानुवर्ष दबलेला आमचा आवाज आहे समजा हा. २-४ दिवस कार नाही काढता आली तर काय झालं? रोडटॅक्स भरला तर रस्ता विकत घेतला कारे भिकारया? मंडप रस्त्यावरच लागणार. पिएमसी गेली तेल लावत. च्यायला आणि तुम्ही कोण सांगणारे मुर्ति कशी बसवायची आणि कशी उठवायची. आम्ही देवाचं आमच्या पद्धतीनं करणार. तुमचं तुमच्या पाशी. तुम्ही वर्गणि देता म्हंजे आम्हाला उपदेश करण्याचा काम नाय.कुठून पैसा कसा काढायचा माहितिय आम्हाला. श्रद्धा-बिद्धा ठिकाय पण पोरांना नाचायला मिळालं पायजेल. तुम्ही कशाला थांबलात रे? वाजवा... इथून पुढे सगळ्या जयंत्या-मयंत्या आम्ही वाजत-गाजत करणार. जिथे जिथे आम्हाला पब्लिकच्या पैशांवर, पब्लिकच्या प्रॉपर्टीवर मजा मारता येईल तिथे तिथे आम्ही आवाजाच्या भिंती उभ्या करणार, देशी विदेशी ठु...

आख्खं आभाळ पेटलेलं आणि त्यात निर्वात संध्याकाळ. झटकले तरी जात नाहीत मनातुन अशुभाचे अगम्य संकेत. कवी आहे म्हणून कल्पनेचं एक टोक सतत ताणलेलंच हवं का? तेही दुखेपर्यंत? फॅक्टरीत ब्लास्ट झाल्याची बातमी ऎकल्यापासुन मी मुळातुन हललो, एक क्षणभर तुम्हीच डोळ्यासमोर आलात. कुठे असाल? कसे असाल? ओहो, प्रश्नांना नकारार्थी केलं नाही तरी मनातुन वाईट शंका जातच नाहीत. ऎन संध्याकाळी हे असले भास? देवाचा धावा करावा तर त्याच्याशी तेव्हा उभं वैर. थोडा कमीपणा घेऊन तेव्हाच त्याला साकडं घातलं असतं तर? पुढचं चित्र बदलण्याची ताकद त्यात असती, तर कदाचित तेही करुन बघायला हवं होतं. मी कवी, जगातला सर्वात शक्तिमान माणूस, पण माझीच कल्पनाशक्ती आज माझा घात करतेय. मेंदुला स्वीचऑफ बटन नसतं का? आता मला राहावतच नाही. मॉर्गला फोन लावण्याची ताकद माझ्यात नसते. शेवटची धुकधुकी जागी ठेवून मी हॉस्पिटलला फोन लावतो. "Everyone is looking for you" माझा चेहरा चमत्कारीक झाला असणार, एका क्षणात अंगातली सारी हाडं वितळून गेली, कण्यासहीत. Man is so fragile? उत्तर शोधायला वेळच नाहीए मला. तुमचा चेहरा झोपेत असल्यासारखा शांत. तुम्हाला हलवू...

श्रीरंग नटराजन उर्फ श्री हा काही फार जगावेगळा माणुस नव्हे. पण त्याच्या आयुष्यात जे झालं ते कदाचित तुम्हाला चित्तथरारक वाटू शकतं. तर मी काय सांगत होतो? हं, श्री काही फार जगावेगळा माणुस नव्हे. हिमाचलच्या कुशीत कोणत्याश्या अडनिडं नाव असणारया गावात तो राहायचा, म्हणजे तेव्हा होता. कसलसं धरण बांधण्याच्या सरकारी प्रोजेक्टवर तो आलाय. आता सरकारी कारभार म्हटलं की जो काही नैसर्गिक उशिर होऊ शकतो, तो झाल्यामुळे गेली वर्ष-दोन वर्षं तो त्या गावात होता. मुळातच बोलका स्वभाव, मदत करण्याची वृत्ती आणि मोकळा वेळ या मुळे त्या छोट्याशा गावात त्याचं बस्तान बसायला फार वेळ लागला नाही. पुढे पुढे तर त्याचं एकवेळचं जेवण कुणाच्या न कुणाच्या घरीच व्हायला लागलं. सगळ्या मित्रांना घेऊन तो कधी कधी त्याच्या रेस्टहाउसवर जमायचा, शहरातल्या गंमतीजंमती, इंजीनिअरींगच्या दिवसातले किस्से असं बरच काही चालायचं. सगळ्यांनी मिळून या अड्ड्याला क्लब असं फॅन्सी नाव ही दिलं होतं. दिवस असे बरे चालले होते. घराची फार ओढ आणि आयुष्यात फार ध्येय नसल्यानं श्री ही खुष होता. एखाद्याच्या आयुष्यात पुढे काय होणार आहे याचा एखादा पुसटसा सिग्नल आधीच मि...

आठवतं, मी किती पत्र लिहायचे तुला? कधी कधी तर दिवसातून २-२ वेळा..आणि तू निर्घृण थंडपणे एकदा विचारलस, का? पत्र म्हणजे काय औषध आहे, ठराविक वेळीच लिहायला? कुठेतरी उघडं होण्याची गरज असते माणसाला. तुला नाही कळणार.. व्हिन्सीच्या पत्रांची वाट पाहाणारा तिओ तुला आवडायचा, तू एकदा म्हणाली होतीस. तुझ्या पत्रांची वाट पाहून मी आज उंबरठ्याचाच एक भाग झालो आहे. मीही तुला आवडू शकतो नां? आपण मोठे मजेदार असतो. कधी तरी तंद्रीत, भावनेच्या भरात, बहराच्या वयात, माणूस काही तरी लिहून जातो आणि काही वर्षांनी ते बघून आपल्यालाच हसू फुटतं, कधी तर लाजही वाटते. काही काळाने, कोणत्याही संदर्भांशिवाय, त्या पत्रांचा काय अर्थ लावशील तू, याची मला चिंता नाही. माझं लिहून झालं की माझ्या पुरतं एक आवर्तन संपतं. कोणत्या भिंगातून मला बघायचं, हे तेव्हा तू ठरव. तुला तेव्हा आकाशाइतके मोठे वाटणारे प्रश्न, आज किती फुटकळ वाटतात म्हणून मी हसत नाही. त्या प्रश्नांना सोडवण्याची उर फोडणारी माझी धडपड आठवून मला हसू येतय तू कधीच पत्रांना उत्तर दिलं नाहीस..सामोरं येत राहीलास तेच न उलगडणारया प्रश्नांसारखा. तुझ्या न लिहीण्याची इतकी सवय झाली आहे की ...

तुझ्या गावातील रसद संपली तसे माझ्या पुरते तुझे गाव मिटून गेले. तसे ते आवडलेही फारसे नव्हतेच; वेळ जाण्यापुरता नुस्ताच झालेला खेळ. दोन विरुद्ध ध्रुवावर एकाचवेळी तोल पेलायला मला आवडते पण तुझ्या शहरात पसरायचे झाले तर मला असंख्य धुमारे फुटण्याची अनंत काळ वाट पाहावी लागली असती. आणि काय खात्री की मला तुझ्या शहराने रुजुही दिले असते? धीर दिल्यागत मधेच माया सांगून जाते ही "ये शहर बडा पुराना है..." पण उधार शब्दांच्या बोलीवर आयुष्य पणाला लावण्याचे दिवस फार थोडे असतात. तुझ्या शहरात दिवस उजाडतो आणि एखाद्या कैद्यासारखा प्रकाशाचा किंचित तुकडा गजाआडून डोकावल्यासारखा करतो. जमावात बेभान होऊन मी ही झोकून देतो चालत्या डब्यात स्वःतला. स्वच्छ काही सुगंधी वास, काही चेहरयांवरून टपकणारा पवित्रपणा, रात्रीच्या अबोल प्रेमाचे अतृप्त काही स्पर्श आणि संध्याकाळी खिजवणारे थकेलेले घामट असंख्य स्पर्श..is it justified to overwrite my moods with that of the crowds' ? शब्दांचे तरल वृक्ष इथे सळसळत नाहीत काळीज अडकले तरी खेचत जायचे शरीराचे माजोरी साज; माझे तर सारे अंगांग विस्कटलेले.. कुत्सित हसत मी ही एक अवतरण आठ...

"हिंसा आणि वासना या माणसाच्या मुलभुत भावना आहेत!" "तें"च्या या विश्वप्रसिध्द वाक्याला कसल्याच सिद्धांताचा टेकु न देता मी पट्कन मान्य करुन टाकतो. शेपूट गळून गेलं तरी आपण आपल्यातलं जनावर जपतोच नां? जंगल काय झाडांचंच असतं? जनावरं राहातात त्याला जंगल म्हणतात मग ते भलेही इमारतींचं असो. आपल्या बहुतेक कुठल्याच साहित्यात/कलेत हा रासवटपणा का उतरत नाही? एक मिनीट; भडकपणे लिहीणं म्हणजे या विषयाला भिडणं नव्हे. किरण नगरकर (रावण आणि एडी) आणि नातिचरामी (मेघना पेठे) आणि तत्सम लिखाण (गौरी, अर्थातच अपवाद..सानिया पेक्षा कितीतरी जोरकस आणि सकस) निदान मला तरी मुद्दाम "धाडसी" केल्यासारखं वाटतं. किरण नगरकर तर अगदी इंग्रजीतल्या चलाऊ लेखकांइतका टाकाऊ... वासना आणि हिंसा यांच्या व्याख्या हिंदी सिनेमात दाखवतात तश्या पावसात भिजणारया बाया (किंवा एकमेकांवर आपटणारी "कलात्मक" फुलं) आणि टोमॅटो केचपचे डाग या पुरत्याच मर्यादित आहेत? "ईडिपस" आणि " ऑथेल्लो"त वासना आणि हिंसा नाही? मराठीत असे मैलाचे दगड का नसावेत? पांढरपेश्यांनी लिहीलं म्हणून आणि झाकून ठेवण्याच्या तद्...

"अरे..जरा त्या प्रत्युष कडे बघ...त्याच्याशी काही तरी बोल..तो लॅपटॉप आता बंद कर" कल्याणीनं निर्वाणीच्या आवाजात सांगीतलं. Frequency Meter वर Frequency बघीतली. काटा पार रेड झोन मधे होता... आता मात्र हे डबडं बंद करावच लागेल! आता तुम्ही म्हणाल ही Frequency Meter काय भानगड आहे? लग्नाळलेले सारे लोकं (पक्षी: पुरुष)आवाजाच्या टोन वरुन वाक्यातील गंभीरता समजु शकेल असा शोध लावण्याच्या प्रयत्नात असतात. Frequency Meter हा असाच एक wish list वर असणारा शोध आहे!! बाय द वे, लग्नाळलेले- या माझ्या नव्या शब्द शोधाबद्दल तुमचं काय मत आहे? प्राणी जसे सर्कशीत माणसाळतात तसे पुरुष संसारात (कोण ओरडतय सर्कस-सर्कस म्हणून?) लग्नाळतात. दोन्हीचा अर्थ एकच असेल का बरे? असो. मी थोड्यावेळ विचार केला आता काय करावं? प्रत्युषला फोटो साठी पटवलं. तो पटकन तयार झाला. अर्धा तास विविध पोझ मधे फोटो काढले. मला सारखा डाऊट येत होता की कोणी तरी आपल्यावर हळूच लक्ष ठेवतय. पण मी दुर्लक्ष केलं. अजून थोडे फोटो काढल्यावर आम्ही दोघंही बोअर झालो. मग आमचं असं ठरलं की थोड्यावेळ कंम्प्युटर वर त्याची सीडी लावायची. त्यात चित्र रंगवण्यात अजू...

सगळ्या आकाशवाण्यातून (आकाशातला वाणी नव्हे तर आकाशवाणीचं अनेकवचन)सुखरुपपणे पार पडत एकदाचा पाऊस आला. नेहमी प्रमाणे मुंबईला पुर आलाय, झोपड्या वाहून काही लोक मेलेत, निर्लज्जासारखे आपले नेते त्यासाठी कोण जबाबदार आहेत त्यांची जंत्री टीव्ही समोर वाचताहेत, पेपरवाले पिक्चरमधला पाऊस या नावाखाली कित्येक वर्षे राज-नर्गिस आणि टिपटिप बरसा पानी वाली रविना छापताहेत. पण पाऊस काय हा एव्हढाच असतो? अरे हट्ट! ते वेडपट डबडं बंद करा आणि डोळे मिटा आणि शाळेत कधीतरी शिकलेली बालकवींची "श्रावणमासी हर्ष मानसी हिरवळ दाटे चोहीकडे क्षणात येते सरसर शिरवे क्षणात फिरुनी ऊन पडे" आठवा. सोनलच्या मित्रानी लोणावळा फिरवला होता आम्हाला. तो तिथलाच त्यामुळे "नेहमीचंच सुप्रसिद्ध" टाळून त्यानी आम्हाला कुठेतरी दूर नेलं होतं, लोकांच्या पुरापासून लांब. खच्चून पसरलेलं मैदान, त्यावर सुखासीन लोळलेलं गवत, मधूनच झिरपणारा पाऊस, कधी डोळा चुकवून येणारं ऊन..असं वाटलं ठोमरेसाहेब इथेच कुठेतरी कोपरयात बसून श्रावणमासी लिहीत असतील. एका बाजूला कडेलोटासारखा डॅममधून ओतलं जाणारं पाणी आणि दुसरया बाजूला कवितेसारखं किंचित उलगडल्या सार...

हात चालू राहाण्यासाठी लिहीलेला हा blog आहे. ... ********************************************************************* नवी शाळा बघून माझ्या तोंडातून फास्टर फेणे सारखा "टॉक्क्क" आवाज निघाला असणार! वय वर्षे ३-४ असताना दादांनी मला दुसरया एका शाळेतून आणून इथे transplant केला होता. चौथीयत्तेत असणारया ताईच्या जीवावर मी दिवारच्या बच्चनसारखी महिलामंडळ उर्फ लोबागंटि असं विचित्र नाव असणारया शाळेत एंट्री मारली. "महिलामंडळ" कारण ही शाळा बायकांनी चालवली होती आणि बालवाडीनंतरच्या शाळेचं नाव लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळक असं होतं तर थोडक्यात "महिलामंडळ उर्फ लोबागंटि." शाळेचं location amazing होतं. एका बाजूला उन्हाळ्यात शेवाळून वास मारणारं तळं आणि दुसरया बाजूला वडारवाडी!! शाळेत "बालकांना" रोज फुकट खाऊ मिळत असल्याने बाजूच्या वाडीतली बरीच "बालकं" शाळेत यायची. पुढे २-३ वर्षांनी कळाल की ही अजाण बालकं ५-१० पैशाच्या गोळ्यांच्या बदल्यात शाळेत येणारया मुलांच्या मागे on demand कुत्री वगैरे लावू शकतात. सुपारी घेणे ही संज्ञा फार पुढे ऎकिवात आली!! तर अशी ही त्यामुळे शाळ...

प्रिय ग्रेस, "संध्यामग्न पुरुषाची लक्षणे" वाचतोय सध्या. अत्यंत अभिरुचीहीन कव्हर केलय तुमच्या पुस्तकाचं, मनापासून वाईट वाटलं. असं या आधीतरी कधीच झालं नव्हतं, मग आत्ताच का? पुस्तक जुनं वाटावं किंवा स्वस्तातलं वाटावं इतकं कव्हर टाकाऊ? सुभाष नेहमीच तुम्हाला "वाचतो", मग हा त्याचा प्रयोग म्हणायचा की काय? तसं असेल तर फसला असं वाटतय. सामनातल्या तुमच्या लेखमालेचं पुस्तक म्ह्टल्यावर जरा धास्ती होतीच. तुम्ही काही "लिही" म्हटलं की लिहीणारया पंथातले नव्हे. त्यात या कव्हरची भर. अजून पुस्तक वाचतोच आहे आणि अजूनतरी कुठेच शॉक लागलेला नाही. "मृगजळाचे बांधकाम" सुरुवातीपासूनच जड गेलं. करायचं म्हणून अवघड केल्यासारखं! हेही त्या पंथातलं असतं तर मात्र एक आत्मीक मैत्र मिटल्याचं दुःख झालं असतं. तुमच्या कविता मी कधीच एका बैठकीत वाचत नाही; नाही सहन होत मला. अंगात भिनण्या आधी स्वःतच अलिप्त होते ती. तुमच्या भाषेत सांगायचं तर "दुःख टेकण्यापुरती संदीग्ध." तुमचा संदर्भ तिथेच संपतो, सीतेच्या जनकासारखा. किंवा तुमच्या आणि जीएंच्या झाल्यानझाल्या भेटीसारखा. तिथून पुढे ती कवि...

च्यायला सगळच भोसडलेलं आहे. ऑफीसची अंतहीन कामं, एका apprisal cycle चा अंत होण्या आधी दुसरं सुरु ही झालं.. स्कोरकार्ड, रिव्हू, नवे नवे initiatives, स्वःतच्या शेपटी भोवती गोल फिरणारया कुत्र्यासारखं attrition आणि recruitment. निवांत पेपर वाचावा तर राजस्थानातले reservation वाले दंगे. कॉंग्रेस आणि फडतूस अर्जुन आणि विपी या दोन शिंगाच्या जनावरांनी लावलेल्या आगी. टीव्हीवर सतत गाण्याच्या स्पर्धा. डोळे आणि नरडं ताणून ओरडणारा हिमेश उर्फ टोपी. गाण्यातलं काहीही कळत नसणारी अलिशा, सगळच गोड मानून घेणारा उदीत आणि चिरकणारी टाळकी. तिसरीकडे मिचमिच्या डोळ्यांचा शान अजून डोळे बारीक करून गेल्या कित्येक शो मधे रिपीट केलेला लाल टी शर्ट घालून अमूलचं दूध पितोय. रस्त्यावरचा महाभयंकर traffic jam आणि कुठलासा दादा-नाना-आण्णा निवडून आल्यानं "इथून धक्का तिथून धक्का मारतोस का?" ची सुरेल आरोळी. गणपती, अण्णा भाऊ ची जयंती-मयंती या सगळ्यांशी indifferent ऊषा मंगेशकर लाऊडस्पिकरच्या उंच भिंतीवर उभारुन झोकात "मुंगळा मुंगळा मै गुड की.." गाते आहे. रस्ते पावसाळ्यात फाटणार याची झलक दिसायला लागलीय...सालं सगळंच कस...

यमुआत्त्यांनी डोळे किलकिले करुन बघीतलं तेंव्हा त्यांच्या इतक्याच जुन्या घड्याळाने सहाचे ठोके दिले. "वसंतराव असते तर घड्याळ्याच्या ठोक्याला चहा द्यावा लागला असता" यमुआत्त्यांनी सुस्कारा सोडला. यमुआत्त्यांखेरीज, वसंतरावांच्या आठवणी आणि हे घड्याळ अश्या दोनच गोष्टी त्या वाड्यात ताज्या होत्या. यमुआत्त्यांनी परत उगाचच सुस्कारा सोडला. वेणीफणी केली तर कदाचित थोडं प्रसन्न वाटेल असं वाटून त्यांनी जरा हालचाल केली आणि तेवढ्यात त्यांचे गुडघे बोलले. "हरे राम! हरे कॄष्ण!! सगळं बसल्या जागी होतय म्हणून बरं आहे. अन्यथा या गुढघ्यांनी जेरीला आणलं आहे. देवा.." यमुआत्त्या जमीनीवर हात रोवत कशाबश्या उठल्या. दिवाबत्ती केली नाही तर वसंतराव वरुनही आपल्यावर ओरडतील अशी त्यांना सारखी भिती वाटायची. तसं बघीतलं तर वसंतराव कोणीतरी महाभयंकर जमदग्नीचे अवतार होते अश्यातला भाग नव्हता. रेव्हेन्युतून रिटायर्ड झालेले ते एक साधेसुधे कारकुन होते. ते जिवंत असताना गल्लीतली शेंबडी पोरंही त्यांना घाबरली नसतील पण हिंदुधर्माच्या परंपरेनुसार ते म्हणजे यमुआत्त्यांचं सर्वस्व होते. आता अश्या बायकांसाठी नवरा नाही हे सत...

कोलाज तुकडा १: मला "तुम बिन" सिनेमा विविध कारणांसाठी आवडला. त्या गोष्टीचा साधेपणा, पात्रांची संवेदनशीलता, गाणी इत्यादी इत्यादी..त्यात अजून एक मजेदार गोष्ट मला आवडते म्हणजे संथाली जेंव्हा प्रियांशुला सतत मधे मधे करण्यासाठी रागावते तेंव्हा तो बाहेर जाऊन पिज्झा घेऊन येतो आणि संथालीला सांगतो "मुझे जब भी कोई डांटता है, तो मुझे बहोत जोर से भुक लगती है." खाण्यासाठी प्रत्येकाची वेगवेगळी कारणं असतात!! कोलाज तुकडा २: कॅन्टीन मधे मला जेवायला लागणारा वेळ हा तसा बरयापैकी थट्टेचा विषय आहे. म्हणजे मी अगदी "रवंथ" प्रकरणात मोडत नसलो तरी, शर्यत लागल्या सारखा ५ मिनीटातही मी "गिळू" शकत नाही. माझा अगदी साधा प्रश्न असतो, ही जी काही मरमर ज्या गोष्टी साठी सुरु आहे, तीच जर तुम्ही उरकणार असाल, तर कशाला अर्थ आहे? असो. हल्ली मी हा प्रश्न न विचारता, नवा प्रश्न विचारत असतो; "आज खाण्यासाठी जगणार की जगण्यासाठी खाणार?" थांबा. उत्तर द्यायची घाई करु नका. हा मोठा तात्विक प्रश्न नाहीये. याचा कॉमनसेन्सशीही संबंध नाहीये. जरा तुमच्या ताटात/डब्यात डोकावून बघा. आज तुम्ही सुरण, ...

'ऑऑऑ' दुर्मुखाने अगणिताव्यावेळी जांभई दिली. "आज शुक्रवार, पाच वाजलेत म्हणजे टिंब्या गेला असेल. आपणही कटोफाय" मनाशीच पुटपुटत दुर्मुख लॅपटॉपची सुरळी करु लागला. " करा लॅपटॉपची सुरळी आणि घाला.." "दप्तरात!" टिंब्याच्या आचकट विचकट कॉमेंटला मनातल्या मनात (अजून कसं?) तत्परतेने उत्तर देतं दुर्मुख जरा जास्तच जोरात बोलला. "कायरे कसले प्लॅन करतोयस? weekend चे?" "नाही गं" ठकीला सांगावं की कसं या गोंधळात दुर्मुख असतानाच ठकी अगदीच जवळ आली. "या बाईला दुसरया पासून किती अंतरावर थांबावं हे कळत नाही" हा दुर्मुखचा विचार ठकीने लावलेल्या उंची perfumeच्या वासात विरुन गेला आणि स्वतःच्या नकळत दुर्मुखाने बॉसचे लॅपटॉपबद्द्लचे विचार जमतील तेवढे सभ्य करुन सांगितले. "तसंच काही नायरे दुर्मुख" ठकीने मानेला एक सुरेख झोका दिला. "माझं नाव दुर्मुख नाहीये", दुर्मुख मनातल्या मनात (परत?) पुटपुटला. "पण मगं माझं खरं नाव काय?" दुर्मुखाला स्वतःलाच ते आठवलं नाही तसं या त्रासदायक विचारांपेक्षा ठकीकडे नीट लक्ष दिलेलं बरं असं त्यानं ठरव...

नाटकाला जाणं ही नाटका इतकीच एक सांस्कृतिक बाब आहे या निष्कर्षाला मी आता येऊन पोचलो आहे. सध्या मुळातच इतकी "विनोदी" नाटकं येताहेत की त्या विनोदांची दहशतच बसावी. त्यामुळे अशात नाटकाला जाण्याचा योग आला नसला तरी आपण आपल्या संस्कृतीचे पालन करत असुच या या आशे वर ही प्रस्तावना संपवतो. माझ्या नाटक बघण्याचे मुख्यतः ३ टप्पे असावेत. गुलझारांना नमस्कार करुन पहीला फ्लॅशबॅक.. आठवतय तेंव्हा पासुन मी कलोपासकच्या नाटकांना जातोय. ही लातूरची एक मस्त संस्था आहे. बहुतेक प्राध्यापक मंडळींनी चालवलेली आणि दर्जेदार सांस्कृतिक कार्यक्रम दाखवणारी. इथे मी काय नाही पाहीलं? राजा ईडीपस, महानिर्वाण, शांतता कोर्ट चालु आहे... मराठीतील एकाहुन एक सरस नाटकं. नुस्ती नाटकंच का? वा उस्ताद! होण्या अगोदरचा झाकीर! माझ्या आठवणीनुसार तो अल्लारखां सोबत आला असेल पहील्यांदा आणि जेमतेम २०-२२ वर्षांचा असेल. त्याचा एका बहीणीच्या शेजारी मी बसलेलो, खुप लहान असेन, बोटांनी ताल धरला होता. बरयाच वेळ ते बघून ती आईला म्हणाली " समज चांगली आहे. शिकवाल तर बरं"..हाय रे कंबख्त. उमज समज नसणार वय, शुन्यभर अक्कल आणि भिडस्तपणा या सद...

परवा प्रत्युषचा result आणायला गेलो होतो. कोणी आमचा फोटो काढला असता तर आमची मुखकमले किती प्रेक्षणीय झाली होती हे कळालं असतं. प्रत्युष सोबत नव्हता आणि मी आणि कल्याणी गोरयामोरया चेहरयाने अंजली teacher समोर उभे होतो. It was a funny situation, now I think. निकाल इयत्ता नर्सरीचा! अंजली टीचरचं वय फार फार तर २५-२६ असेल आणि तरीही आम्ही टेन्शन मधे होतो:). प्रत्युषचं शाळेतलं कर्तॄत्व तसं कोण्या अथर्व फाटकला बुकलणे, "शेपटीवाल्या प्राण्यांची सभा" या "सुपरहीट" गाण्यात मासा होणे, रोज शाळेत फक्त नाश्त्यासाठीच जातो असा पक्का समज करुन घेणे इतपतच मर्यादित होतं. शिवाय "परिक्षेहून" आल्यावर त्यानं "मी टीचरला काहीही सांगीतलं नाही कारण त्यांनी मला थांबवून घेतलं असतं आणि माझी व्हॅन चुकली असती" असंही declare केलं होतं. इथे declare या शब्दाला वेगळा वास आहे- ही एकतर्फी सुचना आहे, त्यावर परत वाद घालायचा नाही!! आणि चाणाक्ष लोकांना या वाक्यातील टिळकांसारखा तीव्र मराठी बाणाही जाणवला असेलच. एव्ह्डं सगळं होऊनही चिरंजीव "Excellent" शेरयाने "पास" झाले हा आम्हाला...

I do not need to see you appear; being born sufficed for me to loose you a little less - Rilke परवा एका फिल्मी फंक्शनमधे स्मिताचा मुलगा आला होता स्मिताचं पोस्टर inaugurate करायला. Ditto स्मिता! खोल आत काही तरी ढासळलं. स्मिता हवी होती आज असं वाटून गेलं. आज सिनेमात इतके प्रयोग सुरु आहेत, चांगल्या अभिनेत्यांसाठी रोल लिहीले जाताहेत, commercial आणि art films मधली रेघ पुसट होत चालली आहे आणि स्मिता नाही? स्मिताच्या अभिनयबद्द्ल नव्याने काय लिहायचं? she made a history; but she is history now.स्मिता म्हटलं की मला आठवतो जैत रे जैत, अर्ध्यसत्य, मिर्चमसाला आणि अजून कितीतरी powerhouse performances. नमकहलाल सारखे काही अपवाद सोडले तर स्मिताची बहुतेक characters तिच्यातील स्वतंत्र स्त्री represent करायचे. स्मिता म्हटलं की सगळ्यात आधी मला आठवतात ते डोळे. टपोरे, हरीणासारखे वगैरे विशेषणं आपण वापरुन पार चोथा केली आहेत. स्मिताचे डोळे पाहीले की भावगर्भ या शब्दाचा अर्थ कळतो. She can speak a thousand words without saying a single line. Her eyes will do that for her. काळजाला भिडणारी दुसरी identity म्हणजे तिचा आव...

फ्लॅटमधे राहाणारया आपण मंडळींनां वास्तुपुरुष ही संकल्पना माहीत असण्याचं काही काम नाही. कदाचित शब्दःश अर्थ माहीत असेलही पण त्याची intensity कळायचं काही कारण नाही. सिनेमे बघुन असं काही जाणवू शकेल हे मला काही वर्षांपुर्वी सांगीतलं असतं, तर मी खुप हसलो असतो. पण सुमित्रा भावेंचा वास्तुपुरुष पाहीला आणि संदर्भाच्या सारया चौकटीच बदलुन गेल्या. सिनेमा रिलीज होण्याआधीच त्याची चर्चा ऎकली होती की रिलीज डेट मुळे कसलंसं award हुकलं वगैरे (असं काही ऎकलं की मला या सगळ्याशी जी एं चा काही काळीजबंध असेलसं नेहमीच वाटतं.) हे तितकसं महत्वाचं नाही. Star Attraction होते एलकुंचवार! त्यांच्या लिखाणावर (नंतर मौनरागात त्याचे बरेच संदर्भ सापडले) पिक्चर, शिवाय त्यांनी त्यात काम केलेलं. सिनेमाची स्टोरी मोठी touching आहे आणि साधीही. बडा घर पोकळ वासा असं वतनदार देशपांडेंच घर, गांधी भक्तीत वाया गेलेला निकम्मा बाप, छंदी-फंदी, पीळ न गेलेला पण प्रेमळ काका, प्रेमात पारच फसलेला भाऊ आणि शिक्षणासाठी सर्वस्व त्यागु शकणारी भास्करची आई. पुर्ण सिनेमा भास्करची तगमग, खचलेल्या घराला बाहेर काढण्याचा ताण आणि आईचा सिनेमाव्यापून उरणारं म...

मुकुल शांतपणे विलंबित लयीत गाणं सुरु करतो, तब्येतीत. राग: बागेश्री स्थळ: अजीबातच महत्वाचं नाही (घर, कार; जिथे शांतता असेल ते कोणतही). पहीली पाच एक मिनीटं तो कुमारांचा मुलगा आहे वगैरे मनावर ठसवण्यावर जातात (आपणच आपल्याच मनावर रे). पुढची अजून काही मिनीटं त्याची कुमारांशी तुलना करण्यात जातात, त्याचा आवाज किती कुमारांसारखा आहे नै, पण कुमारांसारखा मोकळा गात नाही वगैरे टिपीकल सवाई गंधर्व महोत्सवी कळाहीन कॉमेंट्स नोट करण्यात जातात, आपण बिल्कुल लक्ष नाही द्यायचं. मुकुल गातच असतो. मुकुल गात नसतो, मुकुल सुटलेला असतो. मुकुल अप्रतीम सहजतेने रागाची मांडणी करतो, तानांची भेंडोळी उलगडणं वगैरे फालतु लाडच नाहीत, आरोह-अवरोहं सारं शिस्तीत. स्पष्ट उच्चार, अफाट effortless पणे रागाची मांडणी; मुकुल माझ्या अंगांगात भिनतो, या बाबतीत डिट्टो कुमार! मध्येच कधीतरी लक्ष्यात येतं त्याच्यावरच्या कर्नाटकीचे संस्कार, कुमारतर आहेतच पण तरीही याची अशी एक शैली आहे. शरीराला सहन न होणारा वेग - मग अचानक थांबणं - काही कळायच्या आधीच परत हा माणूस त्याच गतीतून प्रवास करत असतो, भौतिकशास्त्राचे सारे नियम खुंटीवर टांगून! मध्येच अंगाव...

व्हीन्सेंट व्हॅन गॉग तारवटलेल्या डोळ्यांनी व्हीन्सेंट डोळ्यातील सूर्य कॅनव्हास वर उतरवीत राहीला पॅलेटमधे राहीलेला पिवळा रंग ईथर सारखा तरल माझ्या डोळ्यात भूतकाळ साकाळून माझं रक्तही तिथेच गोठलेलं इथे एक आवाज झाला तर मेंदूला वेदनांचे धुमारे फुटतात फोटोफोबीया, फोनोफोबीया, ओस्मोफोबीया... वेदमंत्रासारखे मायग्रेनचे सारे ट्रॅक्सचे मला आठवत राहातात मी स्तब्ध जसे की मला काहीच समजत उमजत नसते like a vegetable व्हीन्सेंट तरीही सूर्य रंगवीत असतो ------------------------------------------------------------------------------------------------ कविता इथेच संपते? एमिली डिकीन्सनच्या ओळी जुळ्या कवितेसारख्या तरीही अस्वस्थ करत असतात We don't cry- Tim and I, We are far too grand- But we bolt the door tight To prevent a friend- ... We must die -by and by- Clergymen say- Tim-shall-if I -do- I - too- if-he- How shall we arrange it- Tim-was-so-shy? Take us simultaneous-Lord- I-"Tim"-and Me!